Genetika va evolyutsion

filoembriogenez 
nazariyasi diqqatga sazovordir. 
2.
 
A.N. Seversovning filembriogenez nazariyasi. 
Filembriogenez nazariyasini Seversov birinchi marta 1910 yili asoslab berdi. 
Keyinchalik esa uni yanada rivojlantirdi. Bu nazariya organlarning filogenetik 
yangilanishiga olib keladigan o`zgarishi qanday yo`llar bilan va qaysi bosqichda 
amalga oshishini ko`rsatadi. Mazkur masalani hal etish uchun Seversov evolyutsion 
paleontologiya, 
embriologiya 
va 
qiyosiy 
anatomiya 
fanlarida 
to`plangan 
ma’lumotlarga murojaat etdi. Uning ta’kidlashicha, ontogenez (embriogenez) da 
filogenetik ahamiyatga ega bo`lgan o`zgarishlar uch usulda amalga oshadi. Ular 
anaboliya, deviatsiya, arxallaksis usullaridir.
 
Anaboliya 
yunoncha 
anabole
 
— qo`shimcha demakdir. Anaboliyada muayyan 
organning individual rivojlanishi xuddi ajdodlarinikiga o`xshash amalga oshadi, lekin 
rivojlanishning oxirgi, bosqichida o`zgarish, ya’ni ajdodida bo`lmagan yangi
belgi, xossa paydo bo`ladi, bu o`zgarish ajdodning rivojlanishiga nisbatan 
qo`shimcha ravishda vujudga keladi va organning rivojlanish muddati cho`ziladi. 
Seversov 
umurtqali 
hayvonlarning 
embrion 
rivojlanishini 
o`rganib, 
filembriogenezning anaboliya usuliga ko`plab misollar keltirdi. Masalan, ot 
ajdodlarida barmoqlarning o`zgarishini hozirgi zamondagi otlarning embrional 
rivojlanishi bilan taqqoslab, olti haftalik ot embrionining oyoqlarida uchtadan barmoq 
rivojlanishini, uchinchi barmoq bir oz katta, yon barmoqlar esa kichik, ularning har 
biri uchtadan falangaga ega ekanligini, so`ngra suyaklari qo`shilib, grifil suyaklarga 
aylanishini qayd qildi. 
To`qimalar gistogenezida, chunonchi, epiteliy
 
to`qimada ham shunga o`xshash 
qonuniyat namoyon bo`ladi. Odam embriogenezining ma’lum bir bosqichida epiteliy 
bir qavat, keyinchalik ikki qavat va nixoyat, uch qavat silindrsimon hujayralardan 
tashkil topadi. Uning ustki qavat hujayralarining yadrosi yo`qolib, shoxsimon modda 
singadi. Voyaga yetgan lansetnik va suyakli baliqlarda esa bir qavatli epiteliyga 
aylansada, ularga shoxsimon modda singmaydi. 
Anaboliyaga dengiz cho`rtanbalig`i — sargan