Reja: Ikki qavatli lipidBir va ikki qavatli suniy lipidlarning tuzilishiLipidlar (yunoncha: lipos—yog’) barcha

Mavzu: Ikki qavatli lipid membranalari. Bir va ikki qavatli suniy membranalar, ionlarning induksiyalangan transporti
Mavzu: Ikki qavatli lipid membranalari. Bir va ikki qavatli suniy membranalar, ionlarning induksiyalangan transporti Reja:Ikki qavatli lipidBir va ikki qavatli suniy lipidlarning tuzilishiLipidlar (yunoncha: lipos—yog’) barcha tirik hujayralar tarkibida bo’ladigan yog’simon moddalar. Tirik organizm hayot faoliyatida lipidlar muhim ahamiyatga ega . Lipidlar biologik memmrananing asosiy komponentlaridan biri bo’lib, hujayralarning o’tkazuvchanligiga, ko’pgina fermentlarning faollligiga tasir korsatadi, nerv impulsini uzatishda, muskullar qisqarishida, hujayralararo imunokimyoviy jarayonlarda qatnashadi. Lipidlar (yunoncha: lipos—yog’) barcha tirik hujayralar tarkibida bo’ladigan yog’simon moddalar. Tirik organizm hayot faoliyatida lipidlar muhim ahamiyatga ega . Lipidlar biologik memmrananing asosiy komponentlaridan biri bo’lib, hujayralarning o’tkazuvchanligiga, ko’pgina fermentlarning faollligiga tasir korsatadi, nerv impulsini uzatishda, muskullar qisqarishida, hujayralararo imunokimyoviy jarayonlarda qatnashadi. Lipidning yana bir funksiyasi energiya rezervi, hayvon va o’simliklarda suv qochiruvchi himoya va termoizolyasiga qoplamasi hosil qilish, shuningdek turli organlarni mexanik tasirlardan saqlashdan iborat. Ko’pchilik lipidlar yuqori yog’ kislatalari, spirtlar yoki aldegidlarning hosilalaridir. Kimyoviy tarkibiga ko’ra lipidlar bir necha sinfga bo’linadi . Oddiy lipidlar yog’ kislotalari yoki aldegidlar va spirtlar qoldig’idan tarkib topgan moddalardan iborat.Lipidning yana bir funksiyasi energiya rezervi, hayvon va o’simliklarda suv qochiruvchi himoya va termoizolyasiga qoplamasi hosil qilish, shuningdek turli organlarni mexanik tasirlardan saqlashdan iborat. Ko’pchilik lipidlar yuqori yog’ kislatalari, spirtlar yoki aldegidlarning hosilalaridir. Kimyoviy tarkibiga ko’ra lipidlar bir necha sinfga bo’linadi . Oddiy lipidlar yog’ kislotalari yoki aldegidlar va spirtlar qoldig’idan tarkib topgan moddalardan iborat.Bularga yog’lar triglitseridlar va boshqa tabiiy glitseridlar, mum , yog’ kislotalari va yog’ spirtlari efirlari va diol lipidlar yog’ kislotalari va etilenglikol yoki bir ikki atomli spirtlar efirlar kiradi. Murakkab lipidlar ortofosfat kislota hosilalari fosfolipidlar hamda qand qoldiqlari glikolipidlardan tarkib topgan moddalardan iborat. Murakkab lipidlar malekulalarida ko’p atomli spirtlar glitserin (glitserin fosfatidlar yoki sifingozin sfingolipidlar) ham bo’ladi. Bularga yog’lar triglitseridlar va boshqa tabiiy glitseridlar, mum , yog’ kislotalari va yog’ spirtlari efirlari va diol lipidlar yog’ kislotalari va etilenglikol yoki bir ikki atomli spirtlar efirlar kiradi. Murakkab lipidlar ortofosfat kislota hosilalari fosfolipidlar hamda qand qoldiqlari glikolipidlardan tarkib topgan moddalardan iborat. Murakkab lipidlar malekulalarida ko’p atomli spirtlar glitserin (glitserin fosfatidlar yoki sifingozin sfingolipidlar) ham bo’ladi. Ko’pchilik lipidlar spirt faol moddalar hisoblanadi. Lipidlar organizmida lipozalar tasirida fermentativ gidrolizga uchraydi. Bu jarayonda ajralib chiqayotgan yoki kislatalar adenozintrifosfat kislotalar ATF va koferment A bilan tasirlashib faollashadi, so’ngra oksidlanadi. Ko’pchilik lipidlar hujayralarda oqsillar bilan komleks murakkab moddalar lipoproteidlar holida bo’ladi. Lipidlar ekstraksiya usuli bilan olinadi. Ko’pchilik lipidlar spirt faol moddalar hisoblanadi. Lipidlar organizmida lipozalar tasirida fermentativ gidrolizga uchraydi. Bu jarayonda ajralib chiqayotgan yoki kislatalar adenozintrifosfat kislotalar ATF va koferment A bilan tasirlashib faollashadi, so’ngra oksidlanadi. Ko’pchilik lipidlar hujayralarda oqsillar bilan komleks murakkab moddalar lipoproteidlar holida bo’ladi. Lipidlar ekstraksiya usuli bilan olinadi. Oziq ovqat sifatida tibbiyotda kasallarni davolashda xamda turli sanoat tarmoqlarida ishlatiladi . Fosfolipidlarning uchta asosiy tuzilishi eritmada hosil bo’ladi. Lipozoma yopik ikki qatlamli misel va ikki qatlamli lipdli ikki qatlam yoki fosfolipid ikki qatlamli ingichka qutubli membrananing ikki qatlamidan yasalgan lipid malekulalar. Ushbu membranalar tekis qatlam bo’lib ular atrofida doimiy to’siq qatlam bo’lib ular atrofida doimiy to’siq hosil qiladi hujayralar Oziq ovqat sifatida tibbiyotda kasallarni davolashda xamda turli sanoat tarmoqlarida ishlatiladi . Fosfolipidlarning uchta asosiy tuzilishi eritmada hosil bo’ladi. Lipozoma yopik ikki qatlamli misel va ikki qatlamli lipdli ikki qatlam yoki fosfolipid ikki qatlamli ingichka qutubli membrananing ikki qatlamidan yasalgan lipid malekulalar. Ushbu membranalar tekis qatlam bo’lib ular atrofida doimiy to’siq qatlam bo’lib ular atrofida doimiy to’siq hosil qiladi hujayralar Hujayra membranalari deyiladi barchadan organizmlar va ko’p viruslar kabi lipdli ikki qavatli qatlamdan yasalgan yadro membranasi atrofida hujayra yadrosi va membranalarining membrana bilan bog’langan organoidlari kiradi. Odatda lipidlari ikki qavatli qatlamning tasavvurlar profilidir. Uchta mintaqa mavjud. To’liq gidratlanga bosh guruhlari to’liq suvsizlangan alkan yadrosi va qisman hidratsiyali qisqa oraliq mintaqa. Hujayra membranalari deyiladi barchadan organizmlar va ko’p viruslar kabi lipdli ikki qavatli qatlamdan yasalgan yadro membranasi atrofida hujayra yadrosi va membranalarining membrana bilan bog’langan organoidlari kiradi. Odatda lipidlari ikki qavatli qatlamning tasavvurlar profilidir. Uchta mintaqa mavjud. To’liq gidratlanga bosh guruhlari to’liq suvsizlangan alkan yadrosi va qisman hidratsiyali qisqa oraliq mintaqa. Bosh guruhlari neytral bo’lishiga qaramay ularning malekulyar joylashishiga tasir qiluvchi muhim dipol mamentlari mavjud. Lipidlar ikki qatlami o’zining lateral o’lchamlari bilan taqqoslaganda juda nozikdir. Agar sutemizuvchilarning odatdagi hujayrasi diametri ~10 mikromet torvuz kattaligiga ~1 juft /30 sm kattalashtirilsa, lipid ikki qatlami plazma membrabasi taxminan qog’oz kabi qalinroq bo’lar edi. Qalinligi atigi bir necha nonometga teng bo’lishiga qaramay ikkki qavatli qatlam uning kemasi bo’yicha bir necha aniq kimyoviy hududlardan tashkil topgan. Ushbu mintaqalalar va uning atrofidagi suv bilan o’zaro tasiri so’nggi o’n yilliklar davomida xarakterlanib kelgan rentgen reflektonetriya neytralarning tarqalishi va yadro magnit rezonasi texnikasi. Ikki qatlamning ikkala tomonidagi birinchi mintaqa bu kidrofil bosh guruhidir. Bosh guruhlari neytral bo’lishiga qaramay ularning malekulyar joylashishiga tasir qiluvchi muhim dipol mamentlari mavjud. Lipidlar ikki qatlami o’zining lateral o’lchamlari bilan taqqoslaganda juda nozikdir. Agar sutemizuvchilarning odatdagi hujayrasi diametri ~10 mikromet torvuz kattaligiga ~1 juft /30 sm kattalashtirilsa, lipid ikki qatlami plazma membrabasi taxminan qog’oz kabi qalinroq bo’lar edi. Qalinligi atigi bir necha nonometga teng bo’lishiga qaramay ikkki qavatli qatlam uning kemasi bo’yicha bir necha aniq kimyoviy hududlardan tashkil topgan. Ushbu mintaqalalar va uning atrofidagi suv bilan o’zaro tasiri so’nggi o’n yilliklar davomida xarakterlanib kelgan rentgen reflektonetriya neytralarning tarqalishi va yadro magnit rezonasi texnikasi. Ikki qatlamning ikkala tomonidagi birinchi mintaqa bu kidrofil bosh guruhidir. Membraning bu qismi to’liq namlanadi va odatda 0,8—0,9 mm qalinlikda bo’ladi. Yilda fosfolipid ikki qavatli fosfat guruh ushbu gidratlangan mintaqada, gidrofob yadrodan taxminan 0,5 nm tashqarida joylashgan. Bazi hollarda gidratlangan mintaqada ancha kengayishi mumkin, masalan boshiga payvand qilingan katta oqsil yoki uzun shakar zanjiri bo’lgan lipidlarda.Membraning bu qismi to’liq namlanadi va odatda 0,8—0,9 mm qalinlikda bo’ladi. Yilda fosfolipid ikki qavatli fosfat guruh ushbu gidratlangan mintaqada, gidrofob yadrodan taxminan 0,5 nm tashqarida joylashgan. Bazi hollarda gidratlangan mintaqada ancha kengayishi mumkin, masalan boshiga payvand qilingan katta oqsil yoki uzun shakar zanjiri bo’lgan lipidlarda.Tabiatda bunday modifikatsiyaning keng tarqalgan misollaridan bir lipopolisokkorid bokterial tashqi membranada, bu atrofdagi suv qatlamini ushlab turishga yordam beradi bakteriya suvsizlanishini oldini olish uchun hizmat qiladi. TEM bakteriya tasvirini misol qilib keltirish mumkin bo’ladi. Chunki bunda ikki qavat lipidni yaqqol misoli ko’rinadi mikroskop ostida.
http://fayllar.org