O‟zbekiston respublikasi oliy va o‟rta maxsus ta‟lim vazirligi nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti zoologiya va anatomiya kafedrasi

И.Х. Шарова ЗООЛОГИЯ БЕСПОЗВОНОЧНЫХ. Москва, ”Владос”, 2004.-
592 s. 276-340 betlar mazmun mohiyatidan foydalanildi.

---

Molluskalar filogeniyasi.
Molluskalarning embrional rivojlanishi, xususan, tuxum 
xujayrasining maydalanishi, mezodermaning hosil bo‘lishi, shuningdek troxofora lichinkasi 
ularni halqali chuvalchanglar bilan qarindoshligini ko‘rsatadi. Bundan tashqari eng sodda 
tuzilgan yonboshnervlilar va monoplakoforalarning tuzilishida metamerlik xususiyati yaqqol ko‘ 
zga tashlanadi. 
Bu xususiyatni nautilusda ktenidiy jabralar, buyraklar va yurak bo‘lmalari soni 2 juftdan 
bo‘ lishi ham isbot qiladi. Molluskalar evolyutsiyasini ko‘ rsatib berishda ichki organlar, ayniqsa 
selom bo‘ shlig‘i organlaridagi metamerlik belgilari ko‘proq ahamiyatga ega. Neopilinaning 6—
7 juft metanefridiy tipidagi ayirish organi, 2 juftdan jinsiy bezlar va yurak bo‘lmasi ular tanasi 
dastlab 6—7 bo‘g‘imdan iborat bo‘lganligini ko‘rsatadi. Bu hol molluskalarning qadimgi 
ajdodlari tanasi oz sondagi larval lichinka uchun xos halqalardan iborat oligomer halqali 
chuvalchanglar bo‘lganligidan darak beradi. Oligomerizatsiya tufayli bir qancha organlar 
(buyrak, yurak bo‘lmasi, haqiqiy ktenidial jabralar) soni kamayib ketgan. 
Hozirgi molluskalar orasida monokoplakoforalar eng sodda tuzilgan. Buni neoplinaning 
tuzilishi ko‘rsatib turibdi. Monoplakoforalar tuzilishining ayrim belgilari, xususan yurak 
qorinchasining ikkita bo‘ lishi bilan plastinkajabralilar, qorinoyoqlilar va boshoyoqlilarning 
embrioniga o‘xshab ketadi.