Fiziologiya so’zi yunoncha bo’lib, tabiiyot ma’nosini bildiradi. XVI asrdan

NAFAS OLISH MEXANIZMI
Nafas olishni (inspiratsiyani) qovurg’alarning ko’tarilishi va diafragmaning
yassilanishi ta’minlaydi. Umurtqalarning tanasi va yonbosh o’simtasiga
qovurg’alarning boshi, to’sh suyakka esa uchi tog’ay va paylar yordamida
birikkan. Qovurg’a umurtqaga birikkan ikkita nuqtadan uning nafas vaqtidagi
harakatlarning o’qi o’tadi. Nafas olganda qovurg’a shu o’q atrofida aylanib,
ko’tariladi. Nafas chiqarilganda esa pastga tushadi. Inspiratsiya vaqtida
qovurg’alarning ko’tarilishi ko’krak qafasining sagittal va frontal yo’nalishlarda
kattalashishini ta’minlaydi. Ayni vaqtda diafragma yassilashib, pastga tushadi va
ko’krak qafasi vertikal yo’nalishda ham kattalashadi. Ko’krak qafasi harakatlari
nafas muskullari faoliyatiga bog’liq.
Tinch holatda bo’lgan sog’ odamning nafasini diafragma va tashqi
qovurg’alararo va ichki togaylararo muskullar qisqarishi ta’minlaydi. Ular
asosiy inspirator muskullardir. Tashqi qovurg’alararo va ichki tog’aylararo
muskullardagi tolalar bir qovurg’adan ikkinchisiga orqadan oldinga va
yuqoridan va pastga qarab qiyshiq yo’nalishda o’tgan. Ular qisqarganda ko’krak
qafasi ikki yonga va orqadan oldinga qarab kengayadi. Diafragmaning qisqarishi
esa qorin bo’shlig’idagi a’zolarni pastga va oldinga itarib, siljitadi. Natijada
ko’krak bo’shlig’i vertikal yo’nalishda kattalashadi. Nafas olish boshlanishidan
oldin diafragmada, keyin qovurg’alararo muskullarda qo’zg’alish rivojlanadi.

---

Nafas juda chuqur bo’lsa, nafas olishda yordamchi nafas muskullari ishtirok
etadi. Bularga mm. pectorales major et minor, m. serrati anterior va boshqalar
kiradi.