Fiziologiya so’zi yunoncha bo’lib, tabiiyot ma’nosini bildiradi. XVI asrdan

O’pka tomirlarida qon bosimi.
Sog’lom odamning o’pka arteriyasida
sistolik bosim 20 mm.s.u., diastolik bosim 8 mm.s.u., o’rtacha bosim esa 13
mm.s.u. ni tashkil qiladi yoki aortadagi o’rtacha bosimdan 5-6 marta kam.
O’pka kapillyarlarida o’rtacha bosim 6,5 mm.s.u. Kichik qon aylanish
doirasining oxiri bo’lmish chap bo’lmachada bosim 5,5 mm.s.u. ni tashkil qiladi.
Demak, bu doirada qon harakatini ta’minlovchi bosimlar o’rtasidagi farq katta
qon aylanish doirasining tegishli qismlaridagi bosimlar farqidan bir necha marta
kam.
O’pka qon tomirlaridagi qon oqimiga bo’lgan qarshilik ham katta qon
aylanish doirasi tomirlaridagidan 10 baravar kam.
Yirik o’pka arteriyalarida puls to’lqinining tarqalish tezligi 1-2 m/s. Bu
ko’rsatkichni katta qon aylanish doirasidagi arteriyalarnikidan 3-5 marta kichik
bo’lishi o’pka tomirlarining juda cho’ziluvchanligiga bog’liq.
Qon oqishining chiziqli tezligi o’pka arteriyasida 18 sm/s (aortada yuqorioq –
30-50 sm/s). Kapillyrlarda bu tezlik kamayadi va tizim qon aylanish
kapillyarlardagidan sezilarli farq qilmaydi.
O’pka tomirlaridan oqib o’tadigan qon miqdori (o’pka perfuziyasi)
godrostatik bosimga bog’liq. Katta yoshli odam o’pkalarining cho’qqisi odam
tik turganda o’pka arteriyasi asosidan 15 sm baland. Shuning uchun o’pka

---

yuqori bo’lagining arterial tomirlardagi bosim gidrostatik bosimga teng. Bu
sharoitda o’pka cho’qqisidagi kapillyarlardan qon kam oqadi yoki umuman
oqmaydi. O’pkaning pastki qismidagi tomirlarda gidrostatik bosim arterial
bosimga qo’shiladi va tomirlarni kengaytirib turadi.
Demak, o’pka tomirlarida qon oqishi notekis va tana holatiga bog’liq.
O’pka tomirlaridagi bosimga plevra bo’shlig’idagi va alveolalardagi
bosimning o’zgarishi hamta’sir qiladi.
O’pka qon tomirlaridagi qonning miqdori taxminan 450 ml. Bu miqdorning
70 ml kapillyarlarda, qolgan qismi esa arteriya va venalar o’rtasida teng
bbo’lingan. O’pka venalari juda cho’ziluvchan bo’lganidan ulardagi qonning
miqdori 50% ga ko’payishi mumkin. Tegishli vaziyatda o’pka tomirlaridan
umumiy qon aylanishiga qisqa vaqt ichida 300 ml chamasi qon o’tadi.