Ўзбекистон республикаси давлат божхона қЎмитаси

 
III. Криминалистик трасология 
 
3.1. Криминалистик трасологиянинг тушунчаси ва вазифаси.
Излардан қадим замондан бери жиноятни очишда ва суриштирув, 
терговда фойдаланиб келинган. Криминалистика фанида Криминалистика 
техникаси тизимини бир тармоғи бўлиб ҳисобланувчи излардан далил 
сифатида фойдаланиш тўғрисидаги «Трасология» тушунчаси мавжуд. 
Трасология - сўзининг ўзи излар ҳақида таълимот деган маънони 
англатади.
Трасология сўзи французча «La tras» - из, грекча ―Logos‖ - 
таълимот сўзларининг бирикувидан ҳосил бўлиб, - излар ҳақидаги 
таълимот деган маънони англатади.
Трасология деган атаманинг ўзини криминалистик адабиѐтларда 
дастлаб 1936 йилда профессор М.Н. Гернет ишлатади.
Трасология жиноятларни фош қилишда ва унга қарши курашда 
қўлланиладиган криминалистик техниканинг муҳим соҳаларидан биридир. 
Излар ҳақидаги таълимот деганда кенг маънода - жиноят содир 
қилиш натижасида вужудга келадиган барча ўзгаришлар тўғрисидаги 
билимларни тушунамиз. Излар жиноят содир этилган жойда, жиноятчининг 
баданида ва кийимида ҳосил бўлади. 
Излар - кенг маънода турли қўринишлар, ҳодисадан қолдирилган 
белгилар ѐки қолдиқлар тушунилади.
Излар - тор маънода бевосита жиноий ҳодиса билан боғлиқ бўлган 
предметлардан қолган излар тушунилади. Ҳар бир предмет (нарса) фақат 
ўзига хос бўлган индивидуал белгиларига эга ва албатта ўзининг аксини 
иккинчи предметда қолдиради. 
Барча белгилари бўйича ўхшаш бўлган иккита объектнинг бўлиши 
мумкин эмас. Объектларни ана шу индивидуал белгиларига қараб 
идентификация (таққослаш) қилинади. 
Криминалистикада излар икки гуруҳга ажратилади:
Ҳодиса ѐки унинг айрим ҳолатлари инсон онгига сингиб, хотирасида 
сақланади ва маълум вақтларда маълумот-ахборот шаклида тикланади. Бу 
хилдаги изларни шартли равишда хотиравий излар деса бўлади. Изларнинг 

---

бу тури субъектив характерга эга бўлиб инсоннинг сезиш, қабул қилиш,