O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomli toshkent davlat pedagogika universiteti sh. A. Do‘stmuhamedova, X. A. Tillashayxova

4. Ijtimoiy ustanovka xaqida tushuncha
 
Ijtimoiy 
ustanovka 
tushunchasi 
mashhur 
"stereotip"so‘zi bilan juda chambarchas bog‘liq. Har qanday 
hodisaning haddan tashqari umumlashtirilishi barqaror 
ishonchga o‘tish xususiyatiga ega. Shunday qilib, hodisalarni 
umumlashtirish 
shakli 
sifatida 
"stereotip" 
ijtimoiy 
munosabatlarning shakllanishiga bevosita ta’sir qiladi, uning paydo bo‘lishiga olib 
keladi. Ilm-fanga "stereotip" atamasi kiritildi, shundan so‘ng inson barcha 
hodisalarni idrok etishga moyil bo‘lib, ularni ma’lum bir sxema bo‘yicha 
umumlashtirdi. Natijada, barqarorlikka ega bo‘lgan taxminiy shakllar hosil bo‘ladi, 
boshqacha aytganda, dastur, algoritm hosil bo‘ladi. Tayyorlangan algoritm inson 
miyasining ishini "osonlashtiradi", har safar tahlil qilish va hodisani baholashga 
hojat yo‘q, u allaqachon tayyor "qaror" (algoritm, ustanovka) ga ega, bu sizga 
energiya sarflamasdan va tahlil qilish uchun vaqtsiz tez harakat qilish imkonini 
beradi. 
Ustanovka har doim kattalashtirib beradigan shisha tamoyiliga amal qiladi, 
lekin juda tez-tez buzilgan oynaga aylanadi. Ijtimoiy ustanovkaning tuzilishi bizni 
amalga oshiradigan funksiyalar haqida gapiradi, ularning mohiyatini ochib beradi, 
biz tushunamizki, qurilmalar butun inson faoliyati va faoliyatining asosiy 

---

223 
"tashabbuskorlari"dir, bu har bir inson hayotidagi asosiy motivatsion manbalardir. 
Insonning ijtimoiy nuqtai nazarini chuqur o‘rganib chiqqandan so‘ng, uning 
harakatlarini deyarli aniq tasavvur qilishingiz mumkin. 
Ustanovka -ongsiz psixologik holat, mavzuning ichki sifati, avvalgi 
tajribasiga, muayyan vaziyatda muayyan faoliyatga moslashishga asoslangan. 
Ustanovka aqliy faoliyatning har qanday shaklini joylashtirishni oldindan 
belgilaydi va aniqlaydi. U safarbarlik, keyingi harakatga tayyorgarlik holati sifatida 
harakat qiladi. Insonning ustanovkasi unga ma’lum bir siyosiy yoki ijtimoiy voqea 
yoki hodisaga muayyan tarzda javob berishga imkon beradi.