O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi nizomiy nomli toshkent davlat pedagogika universiteti sh. A. Do‘stmuhamedova, X. A. Tillashayxova

Ijtimoiy statuslarning turlari: 
1) tug‘ilgan va tegishli status – tug‘ilgan avtomatik ravishda bir kishi 
tomonidan sotib olinadi va harakat va inson intilishlari (millati, jinsi, irqi, shoh 
oilasi a’zoligi va hokazo, shuningdek qarindoshlik tizimi holati bog‘liq emas 
bo‘lgan – o‘g‘li, qizi, ukasi, singlisi.); 
2) tegishli lekin tug‘ma emas, (qaynona, qaynota, qayni opasi, qayni akasi va 
boshqalar) tufayli shaxsning shaxsiy irodasi bilan emas, balki muayyan holatlar 
tufayli olinadi; 
3) erishilgan status-turli ijtimoiy guruhlar yordamida insonning harakatlari orqali 
erishiladi. Erishilgan holatlar aniqlangan holatlarga bo‘linadi: 
a) lavozim (masalan, direktor, menejer); 
b) unvon (general, xalq artisti, faxriy o‘qituvchi va boshqalar); 
v) ilmiy daraja (fan doktori, professor); 
d) professional a’zolik (O‘zbekiston xalq artisti yoki faxriy sport ustasi); 
4) asosiy status -(tug‘ilgan, tegishli, erishilgan, shaxsiy); 
5) asosiy bo‘lmagan qisqa muddatli vaziyatlar tufayli shartli statuslar yo‘lovchilar, 
bemor, guvoh, tomoshabin) 
Biror kishi ijtimoiy statusidan yoki bir nechta statusidan butunlay mahrum 
bo‘lolmaydi, agar u ulardan birini tark etsa, u albatta boshqasida bo‘ladi. 
Har bir inson turli guruhlarga (direktor (lavozim bo‘yicha), er (xotin uchun), 
ota (bolalar uchun), o‘g‘il (ota-onalar uchun) va boshqalar bilan bog‘liq bir nechta 
statusga ega. Ushbu holatlar teng emas. Asosiy ijtimoiy status odatda lavozim va 
kasbga asoslangan jamiyatdagi pozitsiyadir. Ushbu status tufayli odatda boylik 
obro‘ – e’tibor va kuch kabi insonning "qiymati resurslari" aniqlanadi. 
Insonning asl statusi jamiyatdagi baholanishiga ta’sir qiladi. Ko‘p jihatdan 
uning 
keyingi 
xatti-harakatlarini 
belgilaydigan 
dunyo 
nuqtai 
nazarini 
shakllantiradi. 
Turli 
xil 
asl 
ijtimoiy 
statusga 
ega 
bo‘lgan 
odamlar 
ijtimoiylashuvning tengsiz shartlariga ega. 
Ijtimoiy holatlar kiyim-kechak, odob-axloq, shuningdek, qiymat yo‘nalishlarida, 
motivlarida aks ettirilgan. 
Ijtimoiy status ko‘tarilishi yoki kamayishi mumkin, bu esa xatti-
harakatlarning yetarli o‘zgarishini nazarda tutadi. Agar bunday bo‘lmasa, 
shaxslararo ziddiyat yuzaga keladi.