|
iste 'molchilaming huquqlarini himoya qilish maqsadida:
- iste ’molchilarining huquqlarini himoya qilish to ‘g ‘risidagi qonun
h u jja tla r ig a r io y a e tilis h i u stid a n d a v la t n a z o r a tin i a m a lg a
oshiradilar;
- iste ’molchilaming huquqlarini himoya qilish to 'g 'risidagi qonun
hujjatlarini qo ‘llanish m asalalari yuzasidan rasm iv tushuntirishlar
beradilar;
- iste ’m o lch ila m in g huquqlarini b u za yo tg a n k a m ch ilik la rn i
b a r ta r a f etish to 'g 'risid a ishlab chiqaruvchilarga k o 'rsa tm a la r
VO
'llaydilar;
- iste ’molchilam ing huquqlarini him oya qilib, m urojaat etishga
haqlidir;
- qonun hujjatlariga asoslanib boshqa vakolatlarni ham amalga
oshiradilar.
4-§. Iste ’molchiga zarar ye t kazilgandagijavobgarlik
1996-yil 26-aprelda qabul qilingan 0 ‘zbekiston Respublikasining
«Iste’molchilarning huquqlarini him oya qilish t o ‘g'risida»gi Qonuni
b i l a n i s t e ’m o l c h i l a r n i n g sifa tli va x a v fsiz , b e x a t a r t o v a r l a r ,
xizmatlariga boMgan huquqi kafolatlangan b o i i b , tovarlarni iste'mol
qilish bilan b o g i i q b o i g a n huquqiy m asalalar tartibga solingan.
O 'zbekiston Respublikasi Jinoyat K odeksining 186-moddasida
k o ' r s a t i l g a n j i n o y a t s h a x s n i n g x o ' j a l i k f a o l i y a t i s o h a s i d a g i
m anfaatlari, shuningdek, fuqarolarning hayoti va sog'lig'iga qarshi
qaratilgan tajovuzlarda ifodalanadi.
Sifatsiz m ahsulot chiqarish yoki uni sotish jinoyati tovar bozoriga
sifatsiz m ahsulot chiqarish, yoki uni sotish natijasida iste’molchining,
b u b a d a n g a o ' r t a c h a o g ' i r y o k i o g ' i r s h i k a s t y e t k a z i l i s h i d a
ifodalanadi.
M a h su lo t chiqarish d eganda, b iro r-b irm a h s u lo tn i buyurtm achi
yoki iste’molchiga topshirish yoki jo 'n a t i s h tu shuniladi. «Sotish»
91
www.ziyouz.com kutubxonasi
d e g a n d a , t o v a r l a r n i b e v o s ita is te ’m o l c h i l a r g a so tis h n a z a r d a
tutiladi.
Tahlil qilinayotgan Jin o y at K odeksining 186-moddasi bo'y icha
javobgarlik sifatsiz mahsulotni tovar bozoriga chiqarish yoki sotish
n atijasida b a d a n g a o 'r t a c h a o g 'ir yoki o g 'ir shikast yetkazilgan
hollardagina vujudga keladi.
Sifatsiz m ahsulot deganda, davlat standarti talablariga, m e ’yoriy
n o rm a la rg a ja v o b berm aydigan va sifat sertifikatiga ega b o 'lm a g a n
m ah su lo tlar tushuniladi. M a h su lo tla r h ar q an ch a sifatsiz bo'lsa-da,
o 'r t a c h a o g 'ir yoki o g 'ir tan j a r o h a ti yetkazish xususiyatiga ega
b o 'l m a s a , J i n o y a t K o d e k s i n i n g 18 6 - m o d d a s id a g i j i n o y a t n i n g
p r e d m e t i b o ' l a o lm a y d i. U n d a u s h b u j i n o y a t n i s o d i r q ilg a n
shaxslarga m a ’muriy, intizomiy va bo sh q ach a ch o ralar ko'riladi.
Y a n a shuni t a ’kidlab o 'tis h lozimki, u shbu jinoyatning predmeti
deb h a r q a n d a y oziq-ovqat m ahsulotlari n a z a rd a tutilgan. Lekin
jinoiy javobgarlik yuzaga kelishining sharti sifatida jinoiy o qibat
ko'rsatilgan. Qilmishni bevosita ushbu m o d d a bilan kvalifikatsiya
qilish uchun jinoiy oqibat kelib chiqqan bo'lishi shart.
T o v a r b o z o r i g a sifa ts iz m a h s u l o t n i c h i q a r i s h y o k i s o tis h
n a tija s id a f u q a r o l a r n i n g S O G ' L I G ' I u c h u n m a z k u r m o d d a d a
k o 'r s a t i l g a n o q i b a t l a r kelib c h iq m a s a , jin o iy j a v o b g a r l i k h a m
b o 'lm a y d i. Biroq, « Iste ’m olchilarning h u q u q la rin i h im o y a qilish
t o ‘g 'r i s i d a » g i q o n u n n i n g 2 0 - m o d d a s i g a m u v o f i q , t o v a r (ish,
x iz m a t)n in g tuzilishi, ish lab chiqarilishi ta rk ib id a g i va b o s h q a
n u q so n lari, shuningdek, iste’m olchining hayoti. S O G ' L I G ' I yoki
m o l-m u lk in in g xavfsizligini t a ’m in eta o lm a y d ig a n m a teriallar,
u s k u n a la r , a s b o b - a n j o m l a r , m o s l a m a l a r yoki b o s h q a v o s ita la r
q o il a n i l i s h i o q ib a tid a iste’m olchining hayotiga, S O G ' L I G ' I yoki
m ol-m ulkiga yetkazilgan z a ra r sotuvchi (ishlab chiqaruvchi, ijrochi)
b ilan s h a r tn o m a m u n o s a b a tla rig a kirishgan, kirishm aganligidan
q a t ’i nazar, h a r q a n d a y iste’molchi to v a r (ish, xizm at)ning nuqsoni
tufayli yetkazilgan z a ra rn in g q o planishini ta la b qilish h u q u q ig a
ega.
Is te ’m olchining hayoti, S O G ' L I G ' I yoki m ol-m ulkiga y e tk a
zilgan zarar, a g ar u norm ativ h u jjatlarda n a z a rd a tutilgan tovarning
x iz m a t (yaroqlilik) m u d d a ti m o b a y n id a , b u n d a y m u d d a t belgi-
lan m ag an ta q d ird a esa, to v a r ishlab chiqarilgan (ish, xizmat qabul
qilingan) p a y td a n e ’tib o ran o 'n yil m o b a y n id a yuzaga kelgan bo'lsa
qoplanishi lozim.
Sotuvchi (ishlab chiqaruvchi, ijrochi) b a rta r a f qilib bo'lm aydigan
kuch yoki foydalanish, uni saqlash, yoxud tashishning belgilangan
92
www.ziyouz.com kutubxonasi
q o id a la ri is te ’m o lch i t o m o n i d a n buzilishi tufayli z a r a r y e tk a -
zilganligini isbotlasa, u javo b g arlik d an ozod qilinadi.
Sifatsiz m ahsulot chiqarish yoki sotish qasddan sodir etiladi, kelib
c h iq q a n o q ib a tla r (so g 'liq q a z a r a r yetkazilishi, o d a m la r o'lim i)
borasida esa shaxsning aybi ehtiyotsizlikda ifodalanadi.
T o v a r b o z o r i g a s if a ts iz m a h s u l o t c h i q a r g a n s h a x s j i n o i y
javobgarlikka tortiladi.
O 'zbekiston Respublikasi Jinoyat Kodeksining 186-moddasi 1-
qismiga k o 'r a , tovar bozoriga sifatsiz m ahsulot sotish b a d a n g a o g 'ir
yoki o g 'ir shikast yetkazilishiga sab ab bo'lsa, eng k a m oylik ish
haqining ellik baravaridan yuz baravarigacha miqdorida jarim a yoki
uch yilgacha axloq tuzatish ishlari, yoxud mol-m ulkning m u so d ara
qilinib, yoki m usodara qilinmay olti oygacha qam o q bilan jazolanadi.
U sh b u m o d d a n in g 2-qismida od am n in g o'lim iga sabab b o 'lg an
sifatsiz m ahsulotni chiqarganlik yoki sotganlik uchun javobgarlik
nazarda tutilgan. U n g a k o 'r a shaxs mol-mulki m usodara qilinib besh
yildan o 'n yilgacha ozodlikdan m a h ru m qilish bilan jazolanadi deb
ko'rsatilgan
T ah lil q ilin a y o tg a n m o d d a n i n g 3-qism ida sifatsiz m a h s u lo t
chiqarganlik yoki sotganlik natijasida:
a) o d a m la r o'limi;
b) boshqa og'ir oqibatlarning yuzaga kelganligi uchun javobgarlik
n azarda tutilgan.
B o s h q a c h a o g 'i r o q i b a t l a r d e g a n d a , ikki yoki u n d a n o rtiq
shaxsning b adaniga o 'r ta c h a o g 'ir yoki o g 'ir shikast yetkazilishi
s o g 'l i q q a z a r a r y e tk a z is h , o d a m l a r n i n g yalp i z a h a r l a n i s h i va
boshqalar tushuniladi. U nga k o 'r a shaxs mol-mulki m usodara qilinib
o ' n y ild a n o ' n ikki y ilg ach a o z o d l i k d a n m a h r u m qilish bilan
jazolanadi.
www.ziyouz.com kutubxonasi
Do'stlaringiz bilan baham: |
