M. M. Axmetjanov, sh sh. Olimov, S. S. Avezov. P e d a g o g I k mahorat

majozdir.
Tasvirlanayotgan 
hodisa, narsa-buyumlarni qalbimizga, ongimizdagi belgilar bilan yaxlit, bir butun kuch 
ma’noda ifodalashga majoz deyiladi. Masalan: Toshyurak odam- rahm-shafqatsiz, 
po‘lat irodali-kuchli, zabardast, tulki odam-ayyor, makrli va hokazo. 
Nutqda va badiiy adabiyotda fikrning mazmundorligi, shaklning ijobiy yoki 
salbiy xususiyatlarini tasvirlashda majoz juda ko‘p qo‘llanadi. M: “Mirzakarimboy-

---

181 
ilonning yog‘ini yalagan odam”. (Oybek “Qutlug‘ qon”) YOzuvchi Mirzakarimboy 
obrazini nihoyatda ayyor, hiylagar, shafqatsizligini bir ibora bilan ifodalay olgan. 
Majozning turlari ko‘p. Ularga metafora (istiora) shakli tilimizda ko‘p qo‘llaniladi. Ikki 
narsa-hodisaning o‘xshashligiga asoslangan majozga metafora yoki istiora deyiladi. 
Metafora yopiq o‘xshatish sanaladi. Oddiy o‘xshatishda bir narsa-hodisa ikkinchisiga 
oshkora, oydin qiyos etiladi. Metaforada esa birinchi narsaning nomi-ikkinchi narsa-
hodisa nomi bilan aytiladi. 
Arzi ruxsor et bu kun, moh, gul o‘lsun ko‘kda kun 
O‘ylarkim, anjum o‘lur, kun arzi ruxsor aylagach. 
Bu baytda yor oyga qiyos etilyapti. Ko‘rinayaptiki, mumtoz she’riyatimizda 
ma’shuqa-oy, oftob, gul, shamshod ohu, sarv kabi narsalarga o‘xshatilib, bevosita unga 
murojaat etiladi. Bunday o‘xshatishlar istioraning go‘zal namunalari hisoblanadi. 
Istiora o‘xshatishdan bevosita yashirin, hishargan shaklda kelishi bilan farq qiladi. 
Masalan, nutqqa onaning o‘z farzandiga “Arslonim” deb murojaat qilsa, istiora 
sanaladi. U arslon yigit deb nisbat berilsa, unda o‘xshatish sanaladi. 
“Agar mug‘ombir kishini “tulki sifat kishi” deyilsa o‘xshatish, agar “tulki” 
deyilsa, istioradir. -deb ko‘rsatadi taniqli tilshunos olim Alibek Rustamov. 
Nutqimizdagi ko‘p qo‘llaniladigan badiiy ifodaviy vositalardan biri