Farg‘ona politexnika instituti “Elektronika va asbobsozlik” kafedrasi

 

---

6 
- - 
 
 
 
 
2.1-rasm.
2.1-rasm Informatsion xavfsizlikning asosiy yo’nalishlari 
Axborotning muhimlik darajasi qadim zamonlardan ma’lum. Shuning uchun, 
axborotni himoyalash zaruriyati tug‘iladi. Axborotni qayta ishlash san’atining paydo 
bo‘lishi axborotni himoyalash san’atining paydo bo‘lishiga olib keladi. 
Axborot hayotiy davrining har bir bosqichida uning himoyalanganlik darajasi 
turlicha baholanadi. 
Mahfiy axborotga ruhsatsiz erishish xatti-harakatlaridan himoyalanish muhim 
vazifalardan biri sanaladi. Axborot egalari va foydalanuvchilarning mulki huquqlarini 
himoyalash–bu ishlab chiqarilayotgan axborotlarni jiddiy iqtisodiy va boshqa moddiy 
hamda nomoddiy zararlar keltirishi mumkin bo‘lgan turli xatti-harakatlaridan 
himoyalashdir. 
Axborot xavfsizligi. Axborot xavfsizligining dolzarblashib borishini, axborotning
strategik resursga aylanib borishi bilan izohlash mumkin. Zamonaviy davlat infratuzilmasini
telekommunikatsiya ва axborot tarmoqlari xamda turli xildagi axborot tizimlari tashkil etib, 
axborot texnologiyalari va texnik vositalar jamiyatning turli jabxalarida keng qo’llanilmoqda 
(iqtisotda, fan-texnikada, ta’lim sohasida, xarbiy sohada, turli texnologiyalarni boshqarishda va 
x.k.) 
Iqtisodiy xavfsizlik. Milliy iqtisotda axborotlarni yaratish, tarqatish, qayta ishlash va 
foydalanish jarayoni hamda vositalarni qamrab olgan yangi tarmoq vujudga keldi «Milliy 
axborot resursi» tushunchasi yangi iqtisodiy kategoriya bo’lib hizmat qilmoqda . Davlatning
axborot resurslariga keltirayotgan zarar bevosita uning havfsizligiga ham ta’sir ko’rsatmoqda. 
Mamlakatimizda axborotlashgan jamiyatni shakllantirish va uning asosida jahon yagona
axborot maydoniga kirib boorish natijasida milliy iqtisodiyotimizga turli hildagi zararlar 
keltirish xavfi paydo bo’lmoqda. 
Mudofa xavfsizligi. Mudofaa xavfsizlik axborot xavfsizligining asosiy obektlaridan 
bo’lib, mamlakatning mudofaa tayanchini axborot tarkibi va axborot resurslaridan samarali 
foydalanish tashkil etiladi. Hozirgi kunda barcha zamonaviy xarbiy texnika va vositalar 
kompyuter tizimlari orqali boshqariladi. Shuning uchun xam ularni boshqarish tizimlariga 
axborot qurollarini qo’llash eextimoli katta. 
Ijtimoiy xavfsizlik.
 
Zamonaviy axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini milliy 
iqtisodning barcha tarmoqlarida keng qo’llanishi inson psixologiyaning ommaviy ongiga 
«yashirin» ta’sir ko’rsatish vositalarining samaradorligini yuksaltirib yubordi.
Ekologik xavfsizlik.
 
Ekologik xavfsizlik – global masshtabdagi muammodir. «Ekologik 
toza», energiya va resurs tejaydigan, chiqindisiz texnologiyalarga o'tish kabi jarayonlarni 
samarali amalga oshirishda axborotni qayta ishlash hisobiga qayta qurish negizlarini ilmiy 
asoslangan xolda yo'lga qo'yish mumkin. 
in
form
atsio
n
xav
fs
izlik
n
in
g
aso
siy
y
o
'n
alish
lari

---

7 
- - 
Axborot xavfsizligi
 
deb, ma’lumotlarni yo‘qotish va o‘zgartirishga 
yo‘naltirilgan tabiiy yoki sun’iy xossali tasodifiy va qasddan qilinadigan xatti-
harakatlardan axborotning himoyalanganligiga aytiladi. 
Axborotning himoyasi
 
deb, boshqarish va ishlab chiqarish faoliyatining 
axborot havfsizligini ta’minlovchi va tashkilot axborot zahiralarining yaxlitliligi, 
ishonchliligi, 
foydalanish 
osonligi 
va 
mahfiyligini 
ta’minlovchi qat’iy 
reglamentlangan dinamik texnologik jarayonga aytiladi. 
Axborot xavfsizligi nuqtai nazaridan axborotni quyidagicha turkumlash 
mumkin: 

Mahfiylik-aniq bir axborotdan faqat tegishli shaxslar doirasigina voqif 
bo‘lishi va foydalanishi mumkinligi, ya’ni foydalanilishi qonuniy hujjatlarga muvofiq 
cheklab qo‘yilib, hujjatlashtirilganligi kafolati. Bu bandning buzilishi o‘g‘irlik yoki 
axborotni oshkor qilish
 
deyiladi; 

Konfidensiallik-inshonchliligi, tarqatilishi mumkin emasligi, mahfiyligi 
kafolati; 

yaxlitlik (to‘lalik)-axborot boshlang‘ich ko‘rinishda ekanligi, ya’ni uni 
saqlash va uatishda ruhsat etilmagan o‘zgarishlar qilinmaganligi kafolati; bu 
bandning buzilishi 
axborotni sohtalashtirish