Farg‘ona politexnika instituti “Elektronika va asbobsozlik” kafedrasi

2Δf
va asilligi 
Q
o‘zaro 
2Δf=f
c
/Q
nisbati bilan bog‘liq, bunda 
C
c
 
– 
qabul qilinayotgan signal chastotasi. YUqori chastotalarda konturning o‘tkazish 
polosasi oshadi, natijada kontur foydali signaldan tashqari xalaqitlarni ham o‘tkazadi. 
Shuni aytish lozimki, to‘g‘ri kuchaytirishli qabul qilgichning tanlovchanlik zanjiri 
tavsifini to‘rtburchakli yoki unga yaqin bo‘lishini ta’minlash amalda deyarli mumkin 
emas, chunki bu kontur qayta sozlanadigan bo‘lishi shart. To‘rtburchakli tavsiflarni 

---

28 
- - 
ta’minlovchi filtrlar ko‘p konturli tizimlar bo‘lib, ularni birgina sozlash dastagi bilan 
qayta sozlab bo‘lmaydi. SHuning uchun to‘g‘ri kuchaytirgichli qabul qilgich yomon 
tanlovchanlikka ega. Turli eltuvchi chastota radiosignallarini kuchaytiruvchi 
radiochastotalar kuchaytirgichi, teskari parazit aloqa mavjud bo‘lgani tufayli 
(masalan, ta’minot manbai yoki sig‘imlar orqali), o‘z-o‘zidan uyg‘onishi va 
avtogeneratorga aylanishi ehtimoli bor. Chastotalar va kuchaytirish koeffitsienti 
oshishi bilan o‘z-o‘zidan uyg‘onish ehtimoli ham oshadi. Radiochastota 
kuchaytirgichining barqaror rejimda ishlashini ta’minlash uchun uning kuchaytirish 
koeffitsientini cheklash lozim bo‘ladi. Shuning uchun to‘g‘ri kuchaytirish qabul 
qilgichining sezgirligi nisbatan past. Masalan, RCHK detektor kirishida chiziqli 
detektorlashni amalga oshirish uchun lozim bo‘lgan 0,1B ga yaqin kuchlanishni 
ta’minlash uchun, uning kirishidagi sezgirligini xarakterlovchi kuchlanish 1000 
mkV bo‘lishi kerak. Ishchi diapazondagi yomon tanlovchanlik va past sezgirligi 
to‘g‘ri kuchaytirilgan qabul qilgichlarning asosiy kamchiliklaridan hisoblanib, undan 
foydalanishni cheklaydi. YUqoridagi kamchiliklardan supergeterodinli qilgichlar 
xolidir.
 
2.3-rasm. Supergeterodinli qabul qilgichning struktura sxemasi. 
Bu qabul qilgichning o‘ziga xos xususiyati shundaki, unda aralashtirgich 
(A) va geterodin (G) dan iborat chastota o‘zgartirgichi qo‘llangan. O‘zgartirgichning 
chiqishida biz oraliq chastotaga ega bo‘lamiz, keyinchalik uni oraliq chastota 
kuchaytirgichi bilan (OCHK) kuchaytiramiz. Chastota o‘zgartirgichi deb, signal 
spektrini bir chastota joyidan spektr komponentlari orasidagi amplituda va fazalari 
nisbati o‘zgarmagan holda boshqa joyga ko‘chirishga mo‘ljallangan qurilmalarga 

---

29 
- - 
aytiladi. Bunday ko‘chirishda signal spektri shakli o‘zgarmaganligi sababli signal
modulyasiyasi qonuni ham o‘zgarmaydi. Faqat signalning chastota eltuvchisi