Alishe r navoiy nom idagi sam arqand davlat uni versiteti

Innovatsiya-
lotincha inovatio (yangilik kiritish) – tizim ichki tuzilishini 
o’zgartirish, deb ta’riflanadi. Bu tushuncha avstraliyalik iqtisodchi Yozef 
Shumpeterning 
“Iqtisodiy 
rivojlanish 
nazariyasi” 
asarida 
kengaytirildi. 
“Innovatsiya” tushunchasi fanga XIX asrda kirib keldi. 
Yozef Shumpeter innovatsiyani shunday aniqlaydi. 
-yangi material va komponentlarga asoslangan barcha yangi komponentlarni 
kommersiyalash; 
-yangi jarayonlarni kiritishga, yangi bozorlarni ochishga; 
-yangi tashkiliy shakllarni kiritishga. 
Yozef Shumpeter ta’rifiga ko’ra, innovatsiya-bu bir vaqtni o’zida ikki 
dunyoni, ya’ni texnika dunyosini va biznes dunyosini namoyon bo’lishidir. Agar

---

17
texnologiya darajasida o’zgarish sodir bo’lganda, u uni kashfiyot deb ataydi. Uning 
ta’kidlashicha, agar o’zgarishga biznes jalb qilsa, u holda kashfiyot innovatsiyaga 
aylanadi. Innovatsiya-bu biror bir yangilikni yaratish uchun imkoniyatlarni 
anglangan, maqadga qaratilgan holda izlashning natijasidir. 
Rivojlangan dunyoning o’ziga xos xususiyatlaridan biri – bu bilimlarga 
asoslangan iqtisodiy bilimlarning shakllanishi bo’lib, ularda raqobat moddiy 
resurslar va arzon ishchi kuchi emas, balki axborot va g’oyalarda ustunlik qiladi. 
Bunday iqtisodiy tizimlarni innovatsion jamiyat deb aytish mumkin. 
Innovatsion jamiyatlar - yaxshi tashkil qilinganligi va moliyalanganligi, ta’lim va 
fanning yuksak darajada rivojlanganligi hamda shaxs, insonlar guruhi va 
tashkilotning ijodiy potensialiga, bilimlarni ommalashtirishning rivojlangan 
tuzilmasiga yo’nalganligi bilan ajralib turadilar. 
Innovatsiya bilimlarni talab qiladi. 
Fan – bu pulni bilimga aylantirish bo’lsa, innovatsiya bilimni pulga 
aylantiradi. Innovatsion ishlab chiqarish - bu yangi bilimlarni o’zida jamlangan 
texnologiyalarni qo’llashga asoslangan ishlab chiqarishdir. 
Ushbu ta’rifdan ko’rinadiki, innovatsion ishlab chiqarish – bu “Yangi ishlab 
chiqarish sohasi” emas, balki ishlab chiqarish faoliyatining xarakteridir. Bundagi 
ishlab chiqarish jarayonida asosiy rol axborot va g’oyani mexanik tarzda 
ishlatishdan uni intellektual, ijodiy ishlatish tomonga qarab siljishdir. Innovatsiya – 
amaliyot va nazariyaning muhim qismi bo’lib, ijtimoiy-madaniy obyekt sifatlarini 
yaxshilashga yo’naltirilgan ijtimoiy subyektlarning harakat tizimidir. Bu g’oya 
nazariyasi mohiyatining yaratilishiga nisbatan turli yondashuvlar va fikrlar mavjud 
bo’lib, uning mohiyati borasida fanda yagona fikr mavjud emas. 
Innovatsiya – ma’lum bir faoliyat maydonidagi yoki ishlab chiqarishdagi 
texnologiya, shakl va metodlar, muammoni yechish uchun yangicha yondashuv 
yoki yangi texnologiya jarayonni qo’llash, oldingidan ancha muvaffaqiyatga 
erishishga olib kelishi ma’lum bo’lgan oxirgi natijadir. 

---

18
Bugun ta’lim tizimidagi pedagogik innovatsiya – pedagogik yangiliklar, 
ularni baholash va pedagogik jamoa tomonidan o’zlashtirish, nihoyat uni 
amaliyotda qo’llash haqidagi ta’limot sifatida qaraladi. 
Bu ta’limot uch yo’nalishni o’z ichiga oladi: 
-pedagogik neologiya(yunoncha neo – yangi va logos – ta’limot), yangi 
ta’lim, yangilik haqidagi ta’limot) deyilib, bunda pedagogika sohasidagi har
qanday yangiliklar o’rganiladi, chuqurlashtiriladi; 
-pedagogik 
aksiologiya 
(yunoncha 
aksioma-xizmat 
qilmoq, 
isbotlanmaydigan ta’limot) deyilib, bunda pedagogik yangiliklar ichidan eng 
samaralilari tanlab olinadi; 
-pedagogik proksologiya (yunoncha proks-harakat va logos ta’lim, 
amaliyotda qo’llash haqidagi ta’limot) deyilib, bunda tanlab olingan yangiliklar 
amaliyotda qo’llaniladi. 
Innovatsiyalarni quyidagicha tasniflash ma’qullanmoqda: