|
Tovarlarni savdo zalida reklamaga mos joylashtirish
Magazinning savdo zali xaridor uchun unga tovarlar bilan yaqinroq tanishib
chiqish imkonini beradigan qulayliklarni ta’minlashi lozim. Savdo uskunalari ham
sotuvchining mehnatini engillashtirishdan tashqari estetika talablarini hisobga olgan
holda tovarlarni reklamaga oid namoyish etishni ta’minlaydigan sharoitlar yaratishi
ham lozim.
Savdo jarayonining reklama funksiyasi ko‘o‘dan tovarlarni joylashtirish
qanchalik oqilona tashkil etilganiga bog‘liq bo‘ladi. Xaridorlar tovarning o‘zini, uning
firma belgisini ko‘rish, undan foydalanish usullari bilan tanishish imkoniyatiga ega
bo‘lishi kerak. Bunda tovarga talab xarakteri va xususiyatlari ham hisobga olinadi.
Xususan, tez-tez talab qilinadigan tovarlar xaridorlarning ko‘zi bilan bir xil darajada,
savdo zalidagi aravachalarda, unchalik ma’lum bo‘lmagan tovarlar esa – eng ko‘rinarli
joylarda (savdo zalining markazida, kassa yonida) joylashtiriladi.
Universal tovarlar assortimentiga ega bo‘lgan magazinlarda yangi tovarlarni
298
reklama qilish uchun axborot burchaklari tashkil etish tavsiya qilinadi. Ular odatda
kirish eshiklari yonida yoki zinapoya yonidagi keng maydonchalarda joylashtiriladi.
Axborot burchagi qisqacha annotatsiyali maxsus kartalar bilan ta’minlaangan,
yangilik-tovarlar qo‘yilgan vitrinalar ko‘rinishida bo‘lishi mumkin. Agar gap
mahsulotlar haqida boradigan bo‘lsa, ularning yonida reklama varaqalari va
prospektlar joylashtirish tavsiya etiladi.
Mayda tovarlarni kichik yacheykalarga ajratilgan maxsus kasseta-qutichalarda
yoki peshtaxtada oyna ortida qo‘yish mumkin.
Tovarlar xarakteri va o‘rovi turiga shuningdek, ularni joylashtirish ham bog‘liq
bo‘lib, u tovarni xaridorga ko‘rsatishi ko‘zda tutiladi. Masalan:
• paketdagi va pachkadagi tovarlar tokchada yonma-yon yoki taxlangan holda
joylashtiriladi;
• shisha idishdagi tovarlar tokchalar bo‘ylab bir necha qator qilib, ba’zida
yaiklarda joylashtiriladi;
• tunuka bankadagi konservalar souvtiladigan peshtaxta-vitrinalarda yoki
savatlarda ustma-ust joylashtiriladi;
• shisha bankadagi konservalar – tokchada ikki, uch, to‘rttadan usta-ust qo‘yiladi;
• setka va paketdagi tovarlar qutida yoki savatda ustma-ust saqlanadi.
Tovarlarni reklamaga mos joylashtirishni ularni guruhlash tamoyillariga rioya
qilishdan kelib chiqqan holda tashkil qilish tavsiya etiladi. Tovarlarni to‘g‘ri guruhlash
xaridorga kerakli tovarni topish va tanlashga yordam beradi. Tovarlarni guruhlashning
ikkita tamoyili mavjud:
tarmoq (tovar) belgisi bo‘yicha
va
iste’mol qilish usuli
bo‘yicha.
Zamonaviy oziq-ovqat magazinlarida hamrohlik qiluvchi nooziq-ovqat
tovarlarini to‘g‘ri joylashtirishga katta ahamiyat beriladi. Bunday tovarlar qatoriga
quyidalar kiradi: metalldan yasalgan oshxona anjomlari (qoshiq, vilka, pichoq),
kastryulya, choynak, kofe qaynatgich, sharbatsiqqich va boshqalar, kir yuvish kukuni
va h.k.
Tovarlarni guruhlashning o‘ziga xos bir turi
talab kompleksliligi
bilan bog‘liq.
Uning mohiyati shundan iboratki, belgilangan ehtiyojlar majmuini qondiradigan
299
tovarlar tanlab olinadi. Sanoat tovarlari magazinlarida bu iste’mol komplekslari
bo‘lishi mumkin: «Ayollar uchun tovarlar», «Erkaklar uchun tovarlar», «Hammasi uy
uchun», «Hammasi dam olish uchun» va h.k.
Namunalar bo‘yicha savdo qiladigan va o‘ziga-o‘zi xizmat ko‘rsatiladigan
magazinlarning savdo zallarida tovarlarni joylashtirish – namoyishga oid reklama
vositasidir. Bu magazinlarda tovarlarni reklamaga oid joylashtirish yordamida ikkita
vazifa hal etiladi:
•sotuvda bo‘lgan tovarlar xaridorlari haqida axborot;
• tovar sifati, qo‘llash usullari va konstruksiyasi xususiyatlari haqida ko‘rgazmali
tashviqot.
Bu vazifalarga qarab, tovarlarni reklamaga mos joylashtirish vazifalarini ikki
turga ajratish mumkin: axborotli joylashtirish va maslahatli joylashtirish. Ikkala tur
ham reklamaning tasviriy-so‘z bilan bog‘liq vositalari: plakatlar, badiiy bezalgan
narxko‘rsatkichlar, matnli kartochkalar qo‘llash bilan yaxshi uyg‘unlashadi.
Maslahatli joylashtirish xaridorlarga tovar sifati, uning konstruktiv xususiyatlari,
hozirgi modaga mos kelishi va h.k. borasidagi savollarga mustaqil javob topish
imkonini beradi. SHu maqsadda bir xil predmetlarni turli variantlarda: o‘ralgan va
o‘ralmagan holda, yig‘ilgan va yig‘ilmagan holda, hamrohlik qiluvchi tovarlar bilan
birgalikda namoyish etish lozim. Bunday batafsil namoyish etish texnik jihatdan
murakkab mahsulotlar (radio- va elektrotovarlar, foto- va madaniy mollar) bilan
savdoda ko‘proq zarurdir. Tovarlarni bunday joylashtirish tufayli xaridorlar tovar
xususiyatlari bilan o‘zlari tanishib chiqadi va sotuvchilarga izoh va ma’lumot so‘rab
kamroq murojaat qiladi.
O‘ziga-o‘zi xizmat ko‘rsatiladigan magazinlarda tovarlarni reklamaga mos
joylashtirish savdo zalining devori bo‘ylab, maxsus burchaklarda joylashtirilgan,
badiiy bezalgan tovarlar ekspozitsiyasini ifodalaydi. Ba’zida bunday ekspozitsiya
ustunlar atrofida joylashtiriladi yoki magazinlar vestibyullari devor oldi joylarini va
savdo amalga oshiriladigan bir xonadan boshqasiga o‘tish joylarini egallaydi.
Ichki magazin reklama ekspozitsiyasi oldida turgan vazifalarga qarab, u tematik,
syujetli, ixtisoslashgan bo‘lishi mumkin. Bunday ichki magazin ekspozitsiyalari savdo
300
zalining umumiy bezalishi bilan uyg‘unlashadi va ularga o‘ziga xos jalb etuvchanlik
baxsh etadi.
Reklama ekspozitsiyasini tashkil qilishda tovarlarni joylashtirishning ayrim
xususiyatlarini hisobga olish zarur. Xaridor ular uchun magazinga atayin keladigan
asosiy tovarlarni ko‘zga tashlanadigan tarzda joylashtirish shart emas. Boshqa
toifadagi tovarlarni (impulsiv xarid qilinadigan tovarlarni) joylashtirish yaqqol ko‘zga
tashlanadigan bo‘lishi, ular magazinga kiraverish eshigiga yaqin joyda va xaridorlar
e’tiborini ko‘proq jalb qiladigan joylarga, shuningdek, kassa va zinapoyalar yaqinida
joylashtirilishi lozim.
Magazinda matolar, oyoq kiyimi, bosh kiyimi kabi tovarlarni namoyish qilish
o‘ziga xos xususiyatlarga ega.
Masalan, matolar reklamasida bu mato ular uchun foydalanilishi mumkin bo‘lgan
xaridorlarda ayrim tikuv mahsulotlari turlari bichimi haqida tasavvur uyg‘otish muhim
ahamiyat kasb etadi. Bu erda ko‘p narsa zavisit dekoratorlarning qobiliyatlariga,
ularning fantaziyasiga bog‘liq bo‘ladi.
Matolarni bosma reklama axboroti bilan uyg‘unlikda manekenlarda namoyish
etish katta samara beradi. U yoki bu matolarning xususiyatlari (tovar xislatlar va
iste’mol xususiyatlari) haqida ma’lumot berishdan tashqari bosma reklamada quyidalar
haqida xabar berish zarur:
• matolar tovar guruhlarining belgilangan sotuv joylarida jolashuvi;
• matolar sifati, ularning vazifasi, ularni tozalash usuli tavsifi;
• matolarni xarid qilish bilan bog‘liq qo‘shimcha xizmat turlari (bichish, yarim
tayyor mahsulotlar sotish).
Do'stlaringiz bilan baham: | 
