Zbekiston respublikasi milliy gvardiyasi harbiy-texnik instituti

«Mohiyat va hodisa»
kategoriyasini olib ko‗raylik. Mohiyat-o‗zida alohidalik, maxsuslik, 
umumiylikning mazmunini, sababini, zaruriyatini, imkoniyatini, butun, qism, sistema, struktura, 

---

166 
element tarzida namoyon qiladi. Hodisa esa, ularning bog‗lanishi, aloqadorlik va munosabatlarining 
namoyon bo‗lishidir. Mohiyatni alohidalik, maxsuslik, umumiylik, butun, qismga mos kelishiga 
qarab, turkumlashtirib o‗rganish maqsadga muvofiq. Bundan tashqari, sub‘ekt nazarida ahamiyatiga 
va funksiyasiga ko‗ra, asosiy va asosiy bo‗lmagan, nisbatan barqaror yoki o‗zgaruvchan 
mohiyatlarga ajratib, ularning rivojlanishi jarayonida o‗rnini almashtirib turishlarini e‘tiborga olish 
zarur. 
Narsa va hodisalarning mohiyatini bilish ularning inson ehtiyojlarini qondirish vazifasi va 
maqsadlarini konkretlashtirishdan iborat. Masalan, jamiyat ustqurmasining siyosiy elementi bo‗lgan 
davlatning maqsadi va vazifasi, ularni amalga oshirish usul hamda vositalari mamlakat hududida 
yashayotgan kishilarning muayyan hayot sharoitlarini ta‘minlashdan iborat bo‗lib, uning mohiyatini 
tashkil qiladi. Shunga ko‗ra, har qanday mohiyatni odamlarning manfaatlari va ehtiyojlariga, 
sivilizatsiya kelajagiga bog‗lab tahlil qilgandagina, u ahamiyatga ega bo‗ladi. 
Narsa va hodisalarni bilish hamda o‗zgartirishga inson muayyan ehtiyojlar asosida 
yondoshadi. Bu yondoshish sub‘ektiv harakterga ega bo‗lib, uning konkret ehtiyojlari va 
manfaatlari nuqtai nazaridan baholanadi. Masalan, chanqagan kishi uchun suv uning chanqog‗ini 
qondirish, fizik uchun-agregat holati, elektr tokini o‗tkazishi yoki optik xususiyatlari, ximik uchun, 
uning N
2
O kimyoviy birikma sifati, tegirmonchi uchun-tegirmon parragini aylantirish xususiyatlari 
asosiy mohiyat hisoblanadi. 
Narsa va hodisalarning mohiyat va hodisa tarzida bog‗lanishlari makon va zamondagi 
muayyan konkretligi bilan ajralib turadi. Mohiyat va hodisa o‗z xususiyatlariga ko‗ra sistema, 
struktura va elementlarda o‗ziga xos tarzda namoyon bo‗ladi. Shuning uchun har qanday hodisani 
va mohiyatni tahlil qilishda aniq tamoyillarga asoslanish lozim.