A b d u m a jid m a d r a im o V g a V h a r fu z a IL o V a manbashunoslik

10.2.11. Filipp Nazarovning esdaliklari
Filipp N a z a r o v n in g hayotiga oid m a ’l u m o t l a r j u d a k a m , 1789-yili 
O m s k s h a h r i d a O s i y o b i l i m y u r t i n i t u g a t i b , 1 8 0 4 - y i l i T o b o l s k
guberniyasidagi Irtish chizig'idagi C h arlak o v sk c h e g a ra postiga ta ijim o n
b o ‘lib x izm atg a kirgan. U n d a n keyin x iz m a t y u z a sid a n b o sh q a chegara 
p unktlariga h a m borib ishlagan. Q o ‘q o n g a j o ‘n a b ketishi (1813) o ld id an
«Alohida Sibir polki»da ta rjim o n b o 'lib xizm at qilgan.
1813-yili G ‘arbiy Sibir g e n e ra l-g u b e rn a to ri G l a z e m a n n i n g maxsus 
to p sh irig ‘i b ila n P e te rb u rg d a n yurtiga q ay tish d a y o 'ld a , Petropavlovsk 
(Shimoliy Q o z o g ‘iston)da o ‘ldirilgan Q o ‘q o n x on in in g elchisi bilan bog'liq 
janjalni tinchitish u c h u n Q o ‘qo n g a yuborildi. S h u bilan birga unin g xotira 
y o z u v la r id a n m a ’lu m b o 'l i s h i c h a , u n g a Q o ‘q o n g a S ib ir o rq a li olib 
boriladigan y o l l a r , y o ‘l ustidagi sh a h a r va qishloqlar, x o nlikning iqtisodiy 
va siyosiy ahvoli, u n in g m u d o fa a salohiyatini kuzatish h a m yuklatilgan.
Filipp N a z a r o v Q o 'q o n g a sibirlik rus savdogarlari karvoniga qo's hilib, 
1813-yil 1 6 -m ay ku n i j o ‘nab ketdi. K arvon Q o z o g 'i s t o n c h o ‘llari va 
J a n u b iy Q o z o g ‘istondagi S uzoq va C h i m k e n t orqali T o s h k e n tg a , u n d a n
1813-yil o k ta b r oyi b o sh la rid a Q o 'q o n g a kirib bo rd i. U Q o ‘q o n d a bir yil 
atrofida turdi va 1814-yilning avgust oyida, Q o ‘q o n xoni U m a rx o n (1810—
105

---

1822)ning elchisi bilan birga Petropavlovsk shahriga qaytib ketdi.
Filipp N azarov bir yil m o b a y n id a xonlik poytaxti Q o 'q o n d a n tashqari, 
M a rg 'ilo n , A ndijon, N a m a n g a n , Y a n g iq o ‘rg‘o n va X o 'ja n d shah arlarid a 
bo'ldi va bu shaharlar, ularning xalqi h a m d a m ash g ‘uloti haqida qim m atli 
m a ’lu m o tla r to 'p lad i.
F ilip p N a z a r o v n i n g esd a lik la ri « Ф и л и п п Н а з а р о в : З а п и с к и о 
н е к о т о р ы х н ар о д а х и зе м л я х С р е д н е й А зи и » n o m i bilan ikki m a rta
1821 va 1968-yillari n a s h r etilgan.
Rossiya harbiylari O 'r t a Osiyo xonliklarini g 'a rb tarafd an , Astraxan, 
Kaspiy va Orol dengizi orqali h a m taftish qildilar. N .N .M u r a v y o v (1S 19— 
1926), G .I . D a n i l e v s k i y ( 1 8 4 2 - 1 8 4 3 ) va A .N .B u t a k o v ( 1 8 4 8 - 1 8 4 9 )
ekspeditsiyalari s h u n d a y m aqsadlarga xizm at qilgan.