68
formatlanadi, aholi va biznesning davlat organlari bilan o‘zaro aloqalari tizimida
katta o‘zgarishlar ro‘y beradi. Bunda ijtimoiy va iqtisodiy
rivojlanishning ijobiy
yo‘nalishiga o‘tish bosqichidagi asosiy omillar quyidagilar hisoblanadi:
elektron hukumat konsepsiyasini amalga oshirish;
transport, uy-joy kommunal hizmatlarini va boshqalarni kompleks
axborotlashtirishga asoslanadigan «
raqamli shahar
» g‘oyasini hayotga
tadbiq etish;
yangi texnologik avlod tovarlarining bozorda ommaviy ravishda paydo
bo‘lishi (
masalan, robotlar, 3D-printerlar, haydovchisiz avtomobillar
ishlab chiqarish va boshqalar
);
3D-printerlarning
ishlab chiqarishdava uy ho’jaligida qo‘llash
ko’lamining ortishi;
«
aqlli
» va o‘ta ekologik uy-joylar qurish g‘oyasini amalga oshirish, bu
katta hajmdagi yangi pardozlash va qurilish materiallari talab qiladi;
organizmni yoshartirish va davolash bilan bog‘liq innovatsion tibbiy dori-
darmonlarga talabning o‘sishi;
turli xildagi muqobil va erkin bandlik shakllari, jumladan,
autsorsing
tarqalishi (
buxgalteriya hizmatlari, dasturlash, tarjima, banking
hizmatlari, erkin ijodiy faoliyat va boshqalar
);
potensial ish beruvchi tomonidan turli buyurtmalar joylashtiladigan ko‘p
sonli professional tarmoqlarning yaratilishi.
Sanab o‘tilgan omillar mahsulot va elektron hizmat yig‘indisi sifatida ko‘rib
chiqilishi mumkin bo‘lgan raqamli iqtisodiyot platformalarini qo‘llash yo‘li bilan
boshqaruv va ishlab chiqarishdagi harajatlarni qisqartirish bilan bog‘liqdir.Gap
birinchi
navbatda, hizmatlar buyurtmasi, resurslardan birgalikda foydalanish,
kontragentlar tanlab olish, elektron savdo, to‘lovlar
va shu kabi platformalar
haqida boradi. Texnologik jihatdan raqamli iqtisodiyot yuridik va jismoniy
shaxslarning birgalikdagi faoliyati bo‘yicha o‘zaro aloqa qilishi mumkin bo‘lgan
muhitni ifodalaydi. Hizmatlar sohasida raqamli texnologiyalarkatta hajmdagi
operatsiyalar bilan namunaviy vazifalarni arzon, qulay va vositachilarsiz bajarishga
69
qodir bo‘lib, bunga
Uber
taksi buyurtmasi (
biznesni «uberizatsiya» qilish
),
elektron savdo, internet-banking va boshqalar misol bo‘lishi mumkin.
Iqtisodiyotning ko‘plab sohalarida daromadlilik
darajasini oshirish uchun
vositachilarni avtomatik tarmoq servislari (
yetarli darajada yaxshi ishlayotgan sayt
yoki mobil ilova
) bilan almashtirish mumkin. Biznesni bunday tashkil qilish hizmat
qiymatini sezilarli ravishda pasaytirishga imkon berishdan tashqari, to‘liqsiz
bandlik va yakka tartibda ishlab chiqarishning turli shakllari roli ustunlik qiladigan
yangi iqtisodiyot tuzilmasiga olib kelishi mumkin. Kraudfanding va kraudsorsing
texnologiyalari ham raqamli iqtisodiyot texnologiyalari sifatida ko‘rib chiqilishi
mumkin.
Vositachilarni bartaraf qilish, internetni rivojlantirish va «
aqlli
»
avtomatlashtirilan servislar yaratish – bular ham qo‘shilgan qiymat olishga
asoslanadigan iqtisodiyotdan hamkorlik va ne’matlar ayirboshlashga asoslangan
iqtisodiyotga o’tishdir (
shu jumladan, «shering-economy» ham
). Shu sababli,
raqobat - o‘zaro manfa’atli kooperatsiya va o‘zaro aloqalarga o‘rin bo‘shatib
beradi vako‘proq vertikal aloqalarga emas, balki o‘zaro teng munosabatlarga, bir-
birini to‘ldirib turadigan hizmatlar taqdim etishga asoslanadi. Bu yerdan hizmatlar
elektron savdosi va hajmining ortishi hamda servislar sonining o‘sishi
kelib
chiqadi.Jahon banki mutaxassislarining aniqlashicha, yuqori tezlikdagi internetda
foydalanuvchilar sonining 10% o‘sishi YIM yillik o‘sishini 0,4% dan 1,4%gacha
oshirishi mumkin. Davlatlarning YIM dagi ulushi elektron iqtisodiyot vositasida
yiliga qariyib 20% o‘sishi bunday iqtisodiyotning ahamiyatining tan olinishi
hisoblanadi, rivojlangan mamlakatlarda bu ko‘rsatkich o‘rtacha yetti foizni tashkil
qiladi. Bashoratlarga ko‘ra,o‘sish sur’ati saqlanib qolgan holda 10-15 yildan keyin
bunday iqtisodiyotning jahon YIMdagi ulushi 30-40%ga yetishi mumkin ekan.
Zamonaviy axborot platformalarini birlashtirish asosida o‘zaro
aloqalarni tashkil
qilishning yangi ijtimoiy modellari iqtisodiy texnologiyalarning
Do'stlaringiz bilan baham: 
