Anatomiya odam tanasining shakli, tuzilishi, uning funktsiyalarini va

6-§ Suyaklarning tuzilishi va xossalari 
Skelet va uning axamiyati.
 Skelet (ckeletos - quritilgan) organizmda tayanch 
ahamiyatiga ega bo’lgan zich to’qimalardan iborat. Odam gavdasida 200 dan ortiq 
suyaklar  bo’lib,  bu  suyaklar  tana,  qo’l  va  oyoqlar,  bosh  (kalla)  skeletini  hosil 
qiladi. (3-rasm) 
Skelet  tarkibiga  suyaklardan  tashqari,  tog’aylar  ham  kiradi.  Tog’aylar 
embrion  skeletining  juda  ko’p  qismini  tashkil  etib  va  bolalar  skeletida  ham 
saqlanib  qoladi.  Yosh  kattalashib  borgan  sari  tog’aylarning  tobora  ko’p  miqdori 
suyakka aylanadi. Katta odamda tog’ay qovurg’alarning oldingi uchida, umurtqalar 
orasida saqlanib qoladi, uzun suyaklarning uchini qoplab turadi. Skelet organizmda 
bir  necha  vazifani  bajaradi.  Bular:  tayanch,  xarakat,  ximoya,  hosil  qiluvchi  va 
boshqalar. 
1.  Tayanch  vazifasi  -  yumshoq  to’qima  va  a`zolar  skeletning  ayrim  qismiga 
birikib turishi natijasida vujudga keladi. Skelet gavda shaklini saqlab turadi va xar 
qanday  vaziyatda  (turishda,  o’tirishda,  yotishda)  gavdaga  tayanch  bo’lib  xizmat 
xiladi. 
 
2.  Harakat  vazifasi-suyaklarning  har  -  xil  richag  hosil  qilib,  bo’g’im  orqali 
birlashishi  va  nerv  sistemasi  yordamida  muskullar  qisqarishi  bilan  yuzaga  keladi. 
Skelet o’ziga birikkan muskullar bilan birga gavda harakatida  ishtirok etadi. 
3.  Himoya  vazifasi  -  skelet  ichki  organlar  joylashgan  bo’shliqni  o’rab  olish 
bilan  himoya  funktsiyasini  bajaradi.  Masalan  orqa  miya  umurtqa  kanalida,  bosh 
miya kalla suyagi ichida joylashgan. 

---

25 
 
 
4.  Yaratuvchi  vazifasi  -  qonning  shaklli  elementlari  eritrotsitlar,  leykotsitlar, 
trombotsitlar sintezlanadi. 
Suyaklar juda mustaxkam bo’lib: suyakning bir kvadrat millimetr yuzi 16
 kg
 
keladigan  bosimga  bardosh  beradi.  Erkak  kishining  tik  o’rnatilgan  yelka  suyagi 
850 kg, xuddi shunday o’rnatilgan son suyagini 1300kg yukni ko’tarishi mumkin. 
Suyakni  bunday  mustahkamligi  ularning  tuzilishi  xususiyatlariga  va  kimyoviy 
tarkibiga bog’liq.