Avtomobil elektr jihozlarini ishlatish, diagnostika qilish va

2.2.4. O‘zgaruvchan tok generatorlarini sinash
Generatorlarning ish qobiliyati va texnik sharoitlarning mos-
ligini aniqlash uchun ular 2.35-rasmda keltirilgan sxema bo‘yicha
sinaladi.
Sinovdan oldin generator chang va ifloslanishlardan tozalanadi
hamda ichlari qisilgan havoda puflanadi, qopqoqlarning holati hamda
shpilkalarning  tortilish  darajasi  yoki  ularni  mahkamlovchi  vint,
shkivni mahkamlovchi gayka tortilishi, rotor vali o‘qidagi lyuft,
2.33-rasm. ÁÏ rusumidagi to‘g‘rilagich bloki (–) shinkasini
to‘g‘ri (chapda) va toklari (o‘ngda) shinkasi elektr zanjiriga
ulash bilan diodni tekshirish.
2.34-rasm. ÁÏ rusumli to‘g‘rilagich bloki (+) shinkasi diodini to‘g‘ri
(chapda) va teskari (o‘ngda) ulanganda tekshirish.

---

50
qisqichlarning  izolatsiyasi  holati  kontakt  halqalarining  tozaligi,
cho‘tkalarning yeyilish darajasi, prujinalarning cho‘tkalarga bosim
kuchi tekshiriladi. Rotorning aylanishi va cho‘tkalarning cho‘tka
ushlagichda harakati yengilligiga ishonch hosil qilinadi. Generator
ikki xil rejimda: yuklamasiz va yuklama ostida sinovdan o‘tkaziladi.
Generatorni yuklamasiz sinash. Reostat (7) ulanmaydi. Uzgich-
ulagich (5) bilan uyg‘otish chulg‘ami tok manbayiga ulanadi va
amperlar (3) ko‘rsatkichiga ko‘ra; uyg‘otish chulg‘ami qarshiligi
va binobarin, uning sozligi to‘g‘rilanadi, xulosa qilinadi. Òok ku-
chining  ortishi  —  o‘ramlararo  tutashuv  borligidan,  kamayishi
cho‘tka va halqalarning kontakt qarshiliklari ko‘payganidan da-
rak beradi. Generator (2) uzatmasiga ulangan elektrdvigatel (9)
ulanib, bir tekisda aylanishlar chastotasi oshirib boriladi, voltmetr
(8) ko‘rsatmasi kuzatib turiladi. Generator kuchlanishi nominal
(14 V yoki  28 V) bo‘lishi bilan  taxometr (1) ko‘rsatkichi  yozib
olinadi va 3-me’yorda keltirilgan texnik shartlardagi qiymat bilan
solishtiriladi.  Agar  aylanishlar  chastotasi  nominal  kuchlanishda
texnik shartlarda keltirilgan qiymatdan ortmasa, generator nuq-
sonsiz  deb  hisoblanadi.  Masalan,  G250  rusumdagi  benuqson
generatorida 14 V kuchlanish 950 ayl/daqiqa
–1
da erishildi. Agar
generator kuchlanishi nominal qiymatga katta aylanishlar chas-
totalarida chiqqanda yoki generator uyg‘onmasa, generator qism-
lariga ajratiladi va uning uzel va agregatlari tekshiriladi. Salt yurish
rejimi texnik shartlarini qanoatlantiradigan generator yuklama
ostida tekshiriladi.
Generatorni yuklama ostida sinash. Salt yurish rejimida bo‘l-
ganidek, generator nominal kuchlanishgacha uyg‘otiladi, undan
keyin  (6)  ulagich  bilan  yuklama  zanjiri  ulanadi  va  reostat  (7)
2.35-rasm. Generatorni sinash sxemasi.
A
3
2  Ø
1
V
9
5
4
A
6
8
7
Ï

---

51
bilan yuklama toki oshirib boriladi, 4-ampermetr ko‘rsatkichlar
kuzatiladi. Bunda nominal kuchlanish rotor aylanishlar oshirish
hisobiga va voltmetr (8) chastotasini ushlab turiladi, yuklama toki
kerakli  miqdorga  yetishi  bilan  taxometr  (1)  ko‘rsatkichi  yozib
olinadi.  Kerakli  yuklama  toki  miqdori  nominal  kuchlanishda
rotorning aylanishlar chastotasi 3-me’yorda keltirilgan qiymatdan
ortmagan holda erishilsa, generator benuqson hisoblanadi. Ma-
salan, G250 rusumidagi generator uchun 28 A yuklama tokida
va  14  V.li  nominal  kuchlanishda  rotor  aylanishlar  chastotasi
2100 m
–1
 dan ortmasligi kerak.
Agar generator texnik shartlarga javob bermasa, u qismlarga
ajratiladi va uyg‘otish chulg‘ami, stator chulg‘ami va to‘g‘rilagich
bloki diodlari holati tekshiriladi. Avtomobildan yechib olingan ge-
neratorlar Ý-211 stendida (2.36-rasm) sinovdan o‘tkaziladi.