Ishchi kasbini egallash

Кerakli  jixozlar  va  materiallar: 

moyli  ekin  urug’lar  namunalari,  analitik  torozi, 

kalkulyator, chizg’ich, qalam. 

Nazorat savollari: 

1. Kungaboqar rushankasini tahlil qilish. 

2. Loviyaning maydalangani (yanchilma)ni tahlil qilish. 

3. loviya elangandan keyin qolgan po’choq miqdorini aniqlash. 

 

5-ish: O’SIMLIK MOYI SIFATINI BAHOLASH. 

Darsning  maqsadi: 

o’simlik  moyi  sifatini  belgilovchi  ko’rsatkichlar  bilan  tanishish. 

Talabalarga laboratoriya sharoitida o’simlik moyi sifatini baholashni o’rgatish. 

Ning  mazmuni. 

O’simlik  moyining  sifati  uning  tashqi  ko’rinishi,  fizik  xossalari  va 

kimyoviy  tarkibi  bo’yicha  baholanadi.  Moy  sifatini  baholash  uchun  uning  ishlab  chiqarish 

turkumi miqdoriga qarab standartga ko’ra, yaxshilab aralashtiriladigan va tahlillar uchun 0,5 l 

ajratib olinadigan o’rtacha namunasi tanlab olinadi. 

Oziq-ovqat  uchun  ishlatiladigan  o’simlik  moyi  tiniq  shaffof  va  och  sariq  rangga  ega 

bo’lishi  kerak.  Standartga  muvofiq  hid,  rang  va  shaffoflik  moyning  harorati  20

0

S 

bo’lganda aniqlanadi. 

Moy  hidini  belgilash  uchun  uning  yupqa  qatlami  shisha  plas-tinkaga  yoki  qo’lning 

orqa tomoniga surtiladi. Ranggini aniqlash uchun uni kamida 50 mm qalinlikda stakanga 

quyiladi va oq fonda undan o’tadigan hamda aks etadigan nurga tutib ko’riladi. Shaffof-

ligini aniqlash uchun 100 ml moy shisha silindrga quyiladi va bir kun 20

0

S haroratda tinch 

qo’yiladi.  Tingan  moy  oq  fonda  undan  o’tadigan  va  aks  etadigan  nurga  tutib  ko’riladi. 

Agar  moy  unsimon  yoki  unda  har  xil  zarralar  bo’lmasa,  u  shaffof  hisoblanadi.  Paxta 

moyining faqat silindrning yuqori ustunida moy unsimon yoki muallaq zarralar bo’lmasa, 

u shaffof hisoblanadi. 

Moydagi  namlik  va  uchuvchi  moddalar  tarkibini  aniqlash  uchun  5  gr  moyni  105

0

S 

haroratda doimiy massaga aylanguniga qadar quritiladi. 

Moy  sifatini  qoldiq  (moysiz  aralashmalar)  miqdori  kabi  belgi  ham  tavsiflaydi. 

Standartga ko’ra nazarda tutilgan usulga binoan moydagi qoldiqni vaznli va hajmli usullar 

bilan aniq-lanadi. Vaznli usul bilan petroley efirda yoki engil benzinda aniqlanadi. Vaznli 

usul  bilan  petroley  efirda  yoki  engil  benzin-da  erimaydigan  moy  tarkibidagi  mexanik 

aralashmalar (g’ijimlar, qobiqlar, kletchatka zarrachalar va shu kabilar) miqdori aniqlana-

di. Hajmli  usul  bilan  silindrga  quyilgan va  bir  kun  davomida 15-20

0

S da tinch qo’yilgan 

moy  qoldig’i  aniqlanadi.  Qoldiq  millilitrlari  soni  qoldiqning  hajmga  ko’ra  foizini 

ko’rsatadi. 

Moy  sifatini  baholashda  sovunlanish  miqdori  va  yodlar  soni  kabi  belgilar  ham 

ko’rsatiladi. 

Moyning  ovqatga  yaroqliligini  tavsiflaydigan  eng  muhim  belgilardan  biri  kislotalar 

soni  hisoblanadi.  Кislotalar soni-ning  ortiqligi xom  ashyo  sifati  pastligi, uning  saqlanishi 

yoki  moy  uzoq  vaqt  davomida  saqlanishida  buzilganidan  dalolat  beradi.  Кislotalar  soni 

standartda nazarda tutilgan uslub bo’yicha aniqlanadi.