Microsoft Word Tursunboyev S. O'zbek teatri tarixi. Majmua

 
Parda
 
 
Manbalar: 
 
1. 
Shuhrat Rizayev.
 «Jadid dramasi». 
2.
 Sobir Mirvaliyev.
 «O’zbek adiblari», «Yozuvchi» nashriyoti, 2000 yil. 
3. 
Sirojiddin Ahmedov.
 «Abdulla Qodiriy va teatr» «San’at» 1984 yil 5-son. 

---

CHO’LPON 
(1897—1938)
 
 
Abdulhamid Sulaymon o’g’li Cho’lpon 1897-yili Andijonning Qatorterak mahallasida 
tavallud topgan. Cho’lponning otasi Sulaymonqul Mulla Muhammad Yunus hunarmandlik, 
dehqonchilik bilan shug’ullangan bo’lib, o’qimishli kishi edi. 
Cho’lpon  dastlab  Andijonda  eski  o’zbek  va  rus-tuzem  maktabida,  so’ng  Toshkentda 
madrasada  tahsil  ko’radi.  U  16  yoshidan  ijod  qila  boshlagan,  birinchi  «Boy»  degan 
pyesasini 1914-yili yozgan. 
Cho’lpon  otashnafas  shoir,  yozuvchi  bo’lish  bilan  bir  qatorda  yirik  dramaturg,  teatr 
munaqqidi va tarjimon sifatida tanildi. 1921-yili M. Uyg’ur boshchiligidagi «O’zbek Davlat 
namuna  teatri»ga  mudir  bo’lgach,  uning  ijodiy  hayoti  butkul  teatr  san’ati  bilan  bog’lanib 
qoladi.  Uning  «Yorqinoy»,  «Halil  farang»  kabi  pyesalari  turli  teatr  truppalarida  sahnaga 
qo’yiladi. 1924—27-yillar davomida Cho’lpon Moskvada ochilgan O’zbek teatr studiyasida 
murabbiylik  qiladi.  Shu  truppa  uchun  «Yana  uylanaman»  pyesasini  yozadi,  «Yorqinoy» 
dramasini  qayta  ishlaydi  va  «Hujum»  (V. Yan  hamkorligida),  «Mushtumzo’r»  («Zamona 
xotini»), «O’rtoq Qarshiboyev» kabi pyesalar yaratadi. 
Teatr repertuarlarini rus va g’arb mumtoz pyesalari bilan boyitish Cho’lponning diqqat 
markazida bo’lib keldi. V. Shekspirning «Hamlet», N. Gogolning «Revizor», K. Gossining 
«Malikai Turandot», K. Goldoning «Ikki boyga bir malay», J. Molyerning «Xasis» singari 
pyesalari Cho’lpon tarjimasida sahna yuzini ko’radi. 
U 1920-yillar davomida teatr tanqidchiligi sohasida A. Fitratning «Chin sevish», «Abo 
muslim»,  X. Jovidning  «Iblis»,  «Shayh  San’on»,  G’. Zafariyning  «Halima»  asarlarining 
sahnaviy  talqinlari  haqida  taqrizlar,  «Meyerxold  teatri»,  «Moskvadagi  dramstudiyamiz», 
«Tursunoy sahnada» kabi maqolalari bilan matbuotda chiqadi. 
Buyuk millatparvar Cho’lpon asossiz ravishda qoralanib, 1937-yili qamoqqa olinadi va 
1938-yili otib yuboriladi. Uning nomi va ijodi istiqlol davrida to’la oqlandi, Respublikamiz 
Prezidentining  Farmoni bilan 1991-yili  unga  Alisher Navoiy  nomidagi davlat  mukofoti va 
keyinroq «Buyuk xizmatlari uchun» ordeni berildi.