Buxoro muhandislik-texnologiya instituti

Ko‘piklanish  xususiyati. 
Ko‘pik  –  uyali  dispers  sistema  bo‘lib,  bunda  xavo 
pufakchalari sovun pardasi bilan o‘ralgan (46-rasm). Ko‘pik uch komponentli sistema 
bo‘lib, havo-suv-sirt faol modda (SFM) dan iborat. 
 

---

131 
 
 
32 – rasm. Ko‘pik zarrachasining tuzilishi 
 
Ko‘pik  sirt  taranglik  kamligida  paydo  bo‘ladi.  Sovunli  eritmaning  xavo-
suyuqlikni  to‘tash  yuzasida  mustaxkam  parda  hosil  qilish  ko‘piklanish  xususiyatini 
belgilaydi, bu ko‘pikning barkarorligini ta‘minlaydi. 
Bu xususiyat sovun eritmasini ko‘pik soni bilan xarakterlanadi. 
Ko‘pikning  barkarorligi  –  5  min  dan  keyin  parchalanib  ketgan  ko‘pik 
xajmining dastlabki hajmiga nisbati bilan aniqlanadi. 
Ko‘piklanish  xususiyati  va  ko‘pik  barkarorligi  sovunning  tabiatiga, 
kontsentratsiyaga, haroratga, elektrolit mavjudligiga bog‘liq. 
To‘yingan  yuqori  molekulali  yog‘  kislotalari  sovunlari  (C
16
,C
18
)  mayda 
yacheykali,  lekin  barqaror  ko‘pikni  hosil  qiladi.  O‘rtamolekulali  yog‘  kislotalari 
sovuni  yirik  yacheykali  ko‘pikni  hosil  qiladi.  Yuqori  molekulali  yog‘  kislotalarini 
ko‘piklanish xususiyati qizdirilganda ortadi. 
Pastmolekulali yog‘ kislotalari sovuni harorat ortganda ko‘piklanish xususiyati 
kamayadi. Yuqori molekulali yog‘ kislotalarining kaliyli sovunlari natriyli sovunlarga 
qaraganda  ko‘piklanish  xususiyati  yuqori.  Aksincha,  past  molekulali  yog‘ 
kislotalarining  natriyli  sovuni  kaliyli  sovunga  nisbatan  yaxshi  ko‘piklanish 
xususiyatiga ega.