Buxoro muhandislik-texnologiya instituti


Sovun suvli eritmasining fizik-kimyoviy xossalari



Download 7,33 Mb.
Pdf ko'rish
bet113/311
Sana21.01.2022
Hajmi7,33 Mb.
#395130
1   ...   109   110   111   112   113   114   115   116   ...   311
Bog'liq
fayl 1885 20210922

        Sovun suvli eritmasining fizik-kimyoviy xossalari. 
Sovun eritmasining tabiati.
 
Sovun  eritmasini  tabiati  to‘g‘risida  ikki  xil  fikr  bor.  Ba‘zi  kishilar  fikricha  sovun 
eritmalari  kolloid  ya‘ni  ikki  fazali  sistema  hisoblanadi.  Bu  kontsentrlangan  sovun 
eritmalarini  yuqori  qovushqoqligi,  eritmaning  kontsentratsiyasi  oshganda  qaynash 
harorati o‘zgarmasligi, kolloid eritmaga xos ekanligidir. Boshqa kishilar hisoblaydiki, 
sovun eritmalari bir fazali, xaqiqiy yoki molekulyar eritmadir. Buning isboti shundaki 
elektro‘tkazuvchanlik,  gidroliz  xossalari  borligidir.  Sovun  eritmalarining  kolloid  va 
molekulyar xususiyatlari quyidagicha tushuntiriladi.
 
Sovunning ko‘pgina xususiyatlari  uni  molekulasi  tuzilishi  bilan  tushuntiriladi. 
Sovunning  formulasi  ikki  ya‘ni  oleofil  (moyga  moyil,  qutbsiz)  va  gidrofil  (suvga 
moyil, qutbli) qismlardan tashkil topgan. 
 
SN
3
-(SN
2
)
n
 – SOONa 
                                             
 
oleofil        gidrofil  
Sovunning  molekulasini  to‘g‘nagichga  o‘xshatish  mumkin.  Tayoqcha 
molekulani  (qutbsiz)  qalpoqcha  (qutbli)  qismi  bo‘ladi.  SHunday  qilib,  sovun  difil 
bo‘lib,  bu  o‘z  navbatida  uni  yuvish  qobiliyatini  ta‘minlaydi.  Sovun  eritmasining 


128 
 
tuzilishi  murakkab  bo‘lib,  bu  quyidagilar  bilan  tushuntiriladi:  suvli  eritmada  sovun 
gidrolizlanishi natijasida bir vaqtni o‘zida eritmada RCOONa , RCOOH   va NaOH  
lar bo‘ladi. Sovun dissotsiyalanadi. 
RCOONa            RCOO
-
 + Na

O‘z navbatida yog‘ kislota ham dissotsiatsiyalanadi. 
RCOOH              RCOO
-
 + H
+
 
Suvli  eritmada  sovun  va  yog‘  kislotalari  bo‘ladi  va  yog‘  kislotasining 
molekulasi sovun bilan reaktsiyaga kirishadi va nordon sovun hosil qiladi. 
RCOONa  + RCOOH              RCOONa ∙ RCOOH 
Nordon sovunlar suvda erimaydi. Ular suspenziya tashkil qiladi. To‘yinmagan 
yog‘  kislotalarining  nordon  sovunlari  yuqori  haroratda  sovun  eritmasida  eriydi. 
Kontsentrlangan  sovun  eritmalarida  uglevodorod  radikallari  bir  biriga  tortilishi 
tufayli  kationlar  assotsiatsiyalanadi,  SOO
-
  gruppalar  bir  biridan  uzoqlashadi. 
SHuning uchun assotsiatlar sfera shakliga kiradi. Ularni ionli mitsella deyiladi, 7.1 a-
rasmda  ko‘rsatilgandek  (ularni  shar  shaklidagi  mitsella  ham  deyiladi).  SHuningdek, 
tuzilishi tufayli mitsella ionlari elektr zaryadiga ega bo‘ladi. 
 
Kontsentratsiyasi  yuqori  bo‘lgan  eritmalarda  sovun  molekulalari  ham 
assotsiatsiyalashadi,    dastlab  bir  biriga  tortilgan  COONa  guruhlari  bilan  qo‘sh 
molekulalar tashkil topadi. Bu juftlar molekulyararo tortish kuchi tufayli assotsiatlar 
hosil qiladi va ular shakliga ko‘ra plastinkasimon mitsella deyiladi (7.1 b-rasm).  
 
30 – rasm. Sovun mitsellasi tuzilishini sxemasi 
 


129 
 
Sovun  eritmalarida  ionli  va  plastinkasimon  mitsellalar  kislotalar  anioni 
kontsentratsiyasiga bog‘liq holda muvozanat holatda joylashadi. 
           
Sovun malekulasi                     sovun ionii 
 
 
Plastinkasimon mitsella           ionli mitsella 
Sovun  eritmasining  kontsentratsiyasiga,  sovunning  tabiatiga,  va  haroratga 
qarab muvozanat u yoki bu yo‘nalishga harakatlanishi mumkin. 

Download 7,33 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   109   110   111   112   113   114   115   116   ...   311




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish