Toshkent davlat agrar universiteti botanikadan laboratoriya

UMUMIY TUShUNShA
: Changlanish urug‘lanish jarayonini ta'minlaydi 
Chang dondagi chang donachalarining urug‘chi tumshuqchasiga tushishiga chang-
lanish deyiladi. Changlanish ikki xil: o‘z-o‘zidan changlanish va chetdan chang-
lanish bo‘ladi: 
O‘z-o‘zidan changlanish. 
Bu quydagicha kechadi. Avtogamiya- 
urug‘chining tumshuqchasiga shu gulning changdonida etilgan chang donasining 
tushishi. Bunday changlanish, asosan ikki jinsli gullarda sodir bo‘ladi. 
Geytenogamiya – bir o‘simlik individumi o‘rtasida bo‘ladi, ya'ni bir gul 
changdonida etilgan chang donasi shu o‘simlik individumidagi ikkinchi gulning 
tumshuqchasiga tushadi. 
Kleystogamiya – bunda gul ochilmasdan oldin,ya'ni yopiqlik paytida 
changlanish bo‘ladi. Klestogam gullarni binafsha, eryong‘oq, arpa o‘simliklarda 
ko‘rish mumkin.  
O‘zidan changlanadigan o‘simliklarning gullari mayda, ko‘rimsiz, 
ko‘pincha ochilmaydigan bo‘ladi. Guldagi changchilar urug‘chi tumshuqchasidan 
baland joylashadi, ba'zan gul ochilmasdan oldin changlanish jarayoni sodir bo‘ladi. 
O‘zidan changlanish hodisasi o‘simlikni bora-bora aynitib, susaytirib qo‘yishi 
mumkin. O‘zidan changlanadigan o‘simliklar jumlasiga no‘xot, g‘o‘za, loviya, 
eryong‘oq, pomidor va hokazolar kiradi. Ammo o‘z-o‘zidan changlanadigan ko‘p 
o‘simliklarda chetdan changlanish jarayoni ham bo‘lib turadi (g‘o‘za). Shetdan 
changlanishning yuzaga chiqishi uchun, chang joydan ko‘chishi kerak, chang 
donachini anemofil o‘simliklarda shamol yoki engil havo oqimi, entomofil 
o‘simliklarda hashorotlar, ornitofil o‘simliklarda qushlar tarqatadi. Juda kamdan-
kam o‘simliklarda changlar suv bilan (gidrofiliya)va hatto tasodifan qumursqa va 
shilliqqurtlar bilan ham tarqaladi.