Toshkent davlat agrar universiteti botanikadan laboratoriya

♂
 
(mars), bir jinsli onalik 
♀
 (venera) astronomik belgisi bilan va ikki jinsli gullar (    
) 
belgisi bilan belgilanadi.
 
 
Oddiy gulqo‘rg‘on (Perigonium) «P» harfi bilan, kosachabarg (Calyx) 
«Ca» harfi bilan, tojibarg (Corolla) «Co» harfi bilan, changchi (Androeceum) «A» 
harfi bilan, urug‘chi (Gynoeceum) «G« harfi bilan ifodalanadi. 
Gul formulasida bir doiradagi a'zolarning soni raqamlar bilan yoziladi, 
agarda gulning biror a'zosi 10-12 tadan ko‘p bo‘lsa cheksiz (

) belgisi bilan, o‘sha 
doirada a'zolarning yo‘qligi – nol' bilan, o‘sha doirada a'zolarning birikib ketgan-
ligi - qavslar bilan, biror xil organlarning bir necha doira bo‘lib, joylashishi plyus 
(
+
) bilan ko‘rsatiladi. Tuguncha ustki bo‘lsa mevachibargchalar sonini ifodalovchi 
raqam ostiga yoki aksincha ostki bo‘lsa, ustiga chiziladigan chiziq bilan (bu raqam 
bilan mevabargchalari soni belgilanadi) ifodalanadi. 
Masalan, karam gulining formulasi        Ca
4 
Co
4
A
4+2
G
(2) 
 
Qovoq gulining formulasi          
               
♂
 Ca
(5)
Co
(5)
A
 (2)+(2)+1
 -otalik gulining formulasi 
                   
♀
 Ca
(5) 
Co
(5)
G
(3)
 -onalik gulining formulasi 
 
Lola gulining formulasi        P
3+3
A
3+3
G
(3)    
  
 
Beda gulining f
ор
mulasi   

        Ca
5
C
о
1+2+(2)
A
(9)+1
G
1 
 
Tol gulining formulasi 
♂
 P
0
A
2 
- otalik gulining formulasi 
                              
♀
  P
0
G
2 
- onalik gulining formulasi 
Har bir gul tuzilishini diagramma shaklida ko‘rsatish u to‘g‘risida yaanada 
to‘laroq tushuncha beradi, chunki diagrammada gul a'zolarining bir-biriga nisbatan 
olgan o‘rni ham ko‘rinib turadi, shunday ekan buni formulada ifoda etib 
bo‘lmaydi. 
Diagrammalar ochilmagan gul kurtaklarining ko‘ndalang kesimiga qarab 
tuziladi. Kosachabarglari ko‘pincha katta qavs, tojibarglar kichik qavs bilan bel-
gilanadi, otaliklar ochilmagan changdondan o‘tgan ko‘ndalang kesim, ginetsey esa 

---

 96
gul tugunidan o‘tgan ko‘ndalang kesim (gulda onaliklar bir qancha bo‘lsa gul 
tugunlarining ko‘ndalang kesimi) shaklida ko‘rsatiladi. 
Gulning diagrammasini chizishda, gulning qismlari quyidagi belgilar bilan 
ifdolanadi. 
{
 -gulkosachabarg          
( -gultojibarg 
○
  -tuguncha bir uyali bo‘lsa 
 
∅
  -tuguncha ikki uyali bo‘lsa 
       -tuguncha uch uyali bo‘lsa 
⊗
 -tuguncha to‘rt uyali bo‘lsa
  
ʚ
 -changchi