B. A. Nazarbayeva


kondensatorning  geometrik  omili



Download 7,56 Mb.
Pdf ko'rish
bet115/288
Sana15.01.2022
Hajmi7,56 Mb.
#368689
1   ...   111   112   113   114   115   116   117   118   ...   288
Bog'liq
konstruksiyalashga kitob

kondensatorning  geometrik  omili

  deb 


ataladi. Agar ichkissilindr tashqissilindrning ichiga siljiy olsa va undan tashqariga 

qarab  siljiy  olsa,  bunday  konstruksiya  asosida  sig‘im  bilan  ko‘chishlar  o‘rtasida 

chiziqli bog‘lanishga ega bo‘ladigan ko‘chishlar datchigini ishlash mumkin. 

Dielektrik  singdiruvchanlik. 

(4.20)  tenglama  vakuumda  (yoki  amaliyotda 

aksariyat  hollarda  havoda)  joylashgan  parallel  plastinkalarga  ega  bo‘lgan 

kondensator  uchun  adolatlidir.  M.  Faradey  1837  yilda  birinchi  bo‘lib  plastinkalar 

orasidagi  kenglikni  dielektrik  bilan  to‘ldirgan  va  shuni  aniqlaganki,  bunda 

kondensatorning  sig‘imi 



k

  koeffitsiyentga  oshgan,  bu  koeffitsiyent  materialning 

dielektrik  konstantasi  deb  ataladi  (rus  tilidagi  adabiyotlarda  ko‘pincha  ε  nisbiy 

dielektrik singdiruvchanlik tushunchasidan foydalaniladi). 

Kondensatorning  plastinkalari  orasiga  dielektrik  kiritilganda  uning 

sig‘imining ortishi molekulalarning qutblanish hodisasi bilan izohlanadi. Ba’zi bir 

dielektriklarda (masalan suvda) molekulalar doimiy dipol momentiga ega bo‘ladi, 

boshqa bir dielektriklarda esa molekulalar faqatgina ular tashqi elektr maydonining 

ta’siriga  tushgandan  keyin  qutblangan  bo‘lib  qoladi.  Bunday  qutblanish 

induksiyalangan  qutblanish  deb  ataladi.  Qutblanishning  har  ikkala  holatida 

qo‘yilgan tashqi maydon molekulalarning yo‘nalishlarini to‘g‘rilashga intiladi. Bu 

jarayon dielektrikning qutblanishi deb ataladi. U 4.6- rasmda ko‘rsatilgan. 

4.6A-  rasmda  dipollarning  kondensatorga  tashqi  elektr  maydoni  berilguncha 

bo‘lgan  joylashishi  ko‘rsatilgan.  4.6B-  rasmda  esa  xuddi  o‘sha  dipollar  elektr 

kuchlanishi  ulanganda  qanday  joylashishi  ko‘rsatilgan.  Birinchi  holatda  hamma 

dipollar  xaotik  qaratilishga  ega,  ikkinchi  holatda  esa  –  kondensatorning 

zaryadlanish  jarayonida  hamma  dipollar  elektr  maydonining  kuch  chiziqlari 

bo‘ylab  saflana  boshlaydi,  biroq  issiqlik  natijasida  aralashib  ketish  ularga  bu 

jarayonni  tugallash  imkonini  bermaydi.  Har  bir  dipol  o‘zining  elektr  maydonini 

shakllantiradi, bu maydonlar aksariyat hollarda 



E

0 

tashqi elektr maydoniga qarama-

qarshi  yo‘naladi.  Ko‘p  sonli  dipollarning  maydonlarining  qo‘shilishi  tufayli  (

E')




150 

 

kondensatorning  ichidagi  natijalovchi  maydon  elektr  maydoni 



E 

ga  teng  bo‘lgan 

kondensator  bilan  bo‘lgan  holatdagiga  qaraganda  kuchsizroq  bo‘lib  qoladi            

(

E = E





+ E'). 

 

 



4.5 - rasm. A –silindrik kondensator, B – sig‘imli ko‘chishlar datchigi 

 

Elektr  maydonining  kamayishi  kondensatorda  kuchlanishning  pasayishiga 



olib  keladi: 

V  =  V

0

/k

.  Bu  ifodani  (4.19)  formulaga  o‘rniga  qo‘yish  bilan 

o‘tkazgichlarning  orasida  dielektrikka  ega  bo‘lgan  kondensatorning  sig‘imini 

topish imkonini beradigan ifodani olamiz:  



                                                S = k   = kC

0                                                                       

(4.22) 


Parallel plastinkalarga ega bo‘lgan kondensator uchun quyidagi nisbat o‘rinli 

bo‘ladi: 



                                              S = 

 

                                                                                      

(4.23) 


Ko‘proq umumiy formada ikkita obyekt o‘rtasidagi sig‘imni 

G

 gemetrik omil 

yordamida ifodalash mumkin: 

                                    S = 

kG

                                                                                        

(4.24) 


Bu  yerda 

G

  obyektning  (plastinkalarning)  shakli  va  ular  o‘rtasidagi  masofa 

bilan belgilanadi. Dielektrik konstantalar berilgan chastota va haroratda aniqlanadi. 

Ba’zi bir dielektriklarning (masalan, polietilen) dielektrik konstantalari juda keng 




151 

 

chastotalar  diapazonida  ham  deyarli  o‘zgarmaydi,  boshqa  bir  dielektriklar  esa  – 



chastotaga kuchli salbiy bog‘lanishni namoyish qiladi, ya’ni chastota ortishi bilan 

dielektrik konstantalarning qiymatlari pasayadi. 



 

 

 



4.6- rasm. Dielektrikning qutblanishi. A – tashqi elektr maydoni bo‘lmaganda 

dipollar ihtiyoriy qaratilishga ega bo‘ladi, B – dipollar qo‘yilgan elektr 

maydonining kuch chiziqlari bo‘ylab saflanadi 

 

 




Download 7,56 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   111   112   113   114   115   116   117   118   ...   288




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish