“Kasbiy ta`lim” kafedrasi

2. Boshqaruv psixologiyasida 
motivlashtirish va ehtiyoj. 
 

---

143 
 
gavdasi  yirik,  devqomat  kishining  ehtiyoji  bilan  jussasi  kichik  kishining  ehtiyoji 
bir  emas.  Eng  muhimi  xilma-xil  ehtiyojni  qondirish  uchun  xilma-xil  faoliyat  va 
uni muvofiqlashtiruvchi boshqaruv talab qilinadi.  
Ta’lim  sohasidagi  aksariyat  olimlar  maqsadli  motivatsiyaga  faqat  toʻgʻri 
yoʻnaltiruvchi  kuch  deb  emas,  balki  motivatsiya  qudratini  oʻlchovchi  koʻrsatkich 
sifatida ham qarashadi (Entwistle va Ramsden, 1983). Maqsadli motivatsiyaga ega 
talaba  maqsadsiz  motivatsiyasiga  ega  talabadan  tubdan  farqlanadi.  Ushbu 
tushunchalar ilgari oʻrganilgan yondashuvlar bilan oʻzaro bogʻliq boʻlib, ichki va 
tashqi  motivatsiya  turkumidagi  talabalar  maqsadli  motivatsiyada  yuqori  yoki  past 
natijani qayd etishlari ehtimoldan holi emas.
64
 
Shuni ta’kidlab oʻtish joizki, talaba axloqiy va ruhiy taraqqiyot borasida ichki 
motivatsiyani  shakllantirsada,  akademik  yoʻnalish  hisoblanmish  insho  yozish 
borasida toʻliq ishonch va kutilgan natijani namoyon eta olmasligi mumkin. Demak, 
talabalarda  yuqori  darajadagi  maqsadli  motivatsiyani  ragʻbatlantirish  va  qoʻllab 
quvvatlashda muvofiq baholash tizimini yoʻlga qoʻyish muhim ahamiyat kasb etib, 
ularning ilm olish harakatlarida ijobiy samarani berishda katta rol oʻynaydi.
65
 
   
Ko`rinib  turibdiki  motivatsiya  jarayoni  qandaydir  (bilib  yoki  bilmay  orzu 
qilinayotgan)  ehtiyojga  bo`lgan  yetishmovchilikdan  yoki  qoniqishning  yetarli, 
yohud  umuman  yo`qligidan  boshlanadi.  So`ngra  shu  qoniqishga  erishish  uchun 
maqsad  sari  harakat  qilinadi.  Ehtiyojning  qondirilish  darajasi  kishini  kelajak  sari 
intilishini belgilab beradi. Agar u muayyan narsadan qoniqish hosil qilsa, u holda 
keyingi motiv uni boshqa yuqoriroq ehtiyojga rag`batlantiradi.  
 
Jahon  amaliyotida  motivatsiya  vositasida  unumli  mehnatga  undovchi  turli 
nazariyalari mavjud. Bular jumlasiga: