O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi z. M. Mukimov

 
10.3. Ishlab chiqarishdagi integratsiya jarayonlari 
 
O‘zining  axborot-kommunikatsiyalar  texnologiyalari  infratuzil-
masini  shakllantirgan  mamlakatlargina  global  iqtisodiyotga  kirib 
borishi  mumkin.  Sanoati  rivojlangan  mamlakatlar  axborot-kommu-
nikatsiyalari  bozorini  tahlil  etish  shuni  ko‘rsatadiki,  yangi  texnologi-
yalardan  keng  miqyosda  foydalanish  iqtisodiy  o‘sish,  mehnat  unum-
dorligi va sifatini yuksaltirish, aholi bandligini ta’minlash hamda jahon 
bozori bilan kechadigan integratsiya jarayonlarini tez sur’atlarda amalga 

---

322 
oshirishga  katta  imkoniyat  yaratib  bermoqda.  Ushbu  an’analarni 
mamlakatimiz milliy iqtisodiyotining barcha tarmoqlarida ham kuzatish 
mumkin. 
O‘zbekistonda  axborot-kommunikatsiyalar  bozori  shakllanishi-
ning  barcha  huquqiy  va  me’yoriy  hujjatlari  mavjud.  Izchillik  bilan 
rivojlanib borayotgan ushbu tarmoqqa chet el sarmoyalarini jalb qilish 
va qo‘shma korxonalar ochish uchun barcha shart-sharoitlar yetarli. Ana 
shu  shart-sharoitlardan  sanoat  ishlab  chiqarishida  keng  foydalanish 
uning samaradorligini oshirishga katta imkoniyatlar yaratib beradi.   
Elektronizatsiyalash  deganda  ishlab  chiqarish  jarayonlarida 
elektronikadan  keng  foydalanish,  ya’ni  ishlab  chiqarish  jarayonida 
foydalaniladigan axborotni kompyuterlarda yig‘ish, o‘tkazish va ishlash 
tushuniladi.  Elektronikaning  makro  va  mikro  turlari  mavjud  bo‘lib, 
uchar  sanoat  ishlab  chiqarish  boshqaruvida  alohida  o‘rin  tutadi. 
Ayniqsa, lahzali biznes borasida juda qo‘l keladi. 
Mexanizatsiyalash  –  bu,  qo‘l  mehnatini  mashina  mehnati  bilan 
almashtirishdir.  U  ikki  xil  bo‘ladi:  a)  kichik  mexanizatsiyalash;                       
b)  kompleks  mexanizatsiyalash.  U  ishlab  chiqarishni  avtomatlashti-
rishga zamin tayyorlaydi. 
Avtomatlashtirish – ilgari inson bajaradigan, boshqarish va nazo-
rat qilish vazifalari asboblar, avtomatik qurilmalar zimmasiga yuklana-
digan  mashinali  ishlab  chiqarishni  rivojlantirish  jarayoni.  Avtomat-
lashtirish jarayonida inson faqat operatorlik vazifasini ado etadi. Sanoat 
ishlab chiqarishini avtomatlashtirishdan maqsad  mehnat unumdorligini 
oshirish,  mahsulotlar  sifatini  yaxshilash,  ishlab  chiqarishning  barcha 
resurslaridan foydalanishning optimal sharoitini yaratish. 
Ishlab  chiqarishni  avtomatlashtirishning  uch  turi,  ya’ni  qisman 
(ayrim  ishlab  chiqarish  operatsiyalarinigina  avtomatlashtiradigan), 
kompleks va to‘la xillari mavjud. Bugungi kunda kompyuter va axborot 
texnologiyalari,  telekommunikatsiyalar  tarmoqlarini,  ma’lumotlar 
uzatishni, Internet xizmatlarini kirib borishni rivojlantirish va zamona-
viylashtirish  respublikamizda  ustuvorlik  kasb  etmoqda,  bu  o‘rinda     
2002-yilning  30-mayda  imzolangan  «Kompyuterlashtirishni  yanada 
rivojlantirish  va  axborot-kommunikatsiya  texnologiyalarini  joriy  etish 
to‘g‘risida»gi Farmon alohida ahamiyat kasb etmoqda. Ushbu hujjatta 
muvofiq   Respublikada  kompyuterlashtirish  va  axborot-kommunika-

---

323 
tsiya  texnologiyalarini  rivojlantirish  sohasidagi  vazifalarni  muvofiq-
lashtiruvchi  kengash  tuzilgan.  Bu  kengash  zimmasiga  mazkur  sohani 
rivojlantirishning  zamonaviy  xalqaro  tendensiyalari  va  mamlakatni 
ijtimoiy-iqtisodiy  rivojlantirish  strategiyasiga  mos  keluvchi  ustuvor 
yo‘nalishlarini belgilash, bu borada dasturlar, loyihalar, me’yoriy-huqu-
qiy  hujjatlarning  ishlab  chiqilishi  hamda  ekspertizadan  o‘tkazilishini 
tashkil etish, malakali kadrlar tayyorlash va qayta tayyorlash, jumladan, 
mutaxassislarni  chet  ellarda  o‘qitish  borasidagi  ishlarni  muvofiqlash-
tirish kabi muhim vazifalar yuklatilgan. 
Unda  «real  iqtisodiyot  tarmoqlarida,  boshqaruv,  biznes,  fan  va 
ta’lim  sohalarida  kompyuter  va  axborot  texnologiyalarini  keng  joriy 
etish,  turli  har  xil  qatlamlarining  zamonaviy  kompyuter  va  axborot 
tizimlaridan  keng  barhamand  bo‘lishlari  uchun  shart-sharoitlar 
yaratish» belgilab qo‘yilgan.