N. X. Ermatov, D. G‘. Azizova, N. M. Avlayarova, B. Yu. Nomozov, R. S. Bekjonov, A. I. Abdiraz а kov, M. X. Ashurov

III.11
–
rasm. Quduqlardan foydalanish rejimini nazorat qilish   
axborot o‘lchash tizimlari (AO‘T) ning umumiy tuzilmasi.
 
 
 
O‘M  suyuqlik  oqimining  fluktua
tsion  parametrlarining  chiquvchi  elektr 
signalga  aylant
irish  uchun  mo‘ljallangan.  AO‘Q  esa  O’
M  dan  va  bosim  hamda 
harorat  datchiklaridan  kelayotgan  signallarni  qabul  qilib  olishni,  ularga  berilgan 
algoritm  bo‘yicha  ishlov  berishni,  olingan  natijalarni  saqlashni  va  tashqi  qurilmalar 
bilan axborot almashishni ta
’minlaydi.
 
Ultra
tovushli  dopler  sarf  o‘lchagichning  ishlash  prinsiplari
. 
Agar  quvur  o‘qi 
bo‘yicha 
V
  tezlik  bilan  harakatlanuvchi  nuqtaviy  sochgich 
w
0
 
chastotali  signal  bilan 
vertikalga  α
j
  burchak  o
stida  nurlanayotgan  bo‘lsa,  u 
holda  qabul  qilingan  aks  sado 
signali chastotasi 
w
d
 quyidagi munosabat bilan aniqlanadi: 
s
s
s
s
д
С
V
С
V




sin
1
sin
1
0



   
 
 
 
 
(III.1.) 
Uzatuvchi  o‘zgartkich  qabul  qiluvchi  o‘zgartkich  (
III.1.)  dagi  ikkinchi 
ko‘paytuvchini  darajali  qatorga  yoyib  va 
Δw=w
d
-w
0
  ayirmani  olib,  Dopler  effekti 
formulasining lokatsiya variantini hosil qilamiz: 








1
0
sin
2
п
s
s
С
V
  
 
 
 
 
(III.2)  
Odatda 
V<
j
 
bo‘ladi,  shuning  uchun  chiziqli  yaqinlashish  bilan  chekla
nish 
mumkin: 
s
s
С
V



sin
2
0


   
 
 
 
 
(III.3) 
(III.3) ifodadan: 

---

47 
 
0
2
)
(


n
n
C
a
f
V


 
 
 
 
 
 
(III.4) 
 
kelib  chiqadi,  ya’ni  dopler  siljishi  kattaligi  sochgich  tezligi 
V
 
ga  to‘g‘ri 
proporsional  ekan.  Bu  yerda 
C
p
 
–
  EP  prizmaning  materialidagi  ultratovushning 
tezligi:  α
p
 
–
 
vertikal  bilan  o‘tkazish  quvuri  devoriga  ultratovush  tebranishlari  suvi 
yo‘nalishlari orasidagi burchak, u EP prizma burchagiga teng.
 
Real  sharoitlarda  hajmiy  sochilish  signallarining  shakllanishida  fazoda 
tasodifan  joylashgan  turli  xil  tab
iatga  ega  sochuvchilarning  to‘plami  ishtirok  etadi. 
Bu  holda  «dopler  siljishi»  tushunchasi  qabul  qilingan  energiyaning  taqsimlanishini 
sochgichlarning  real  tezliklari  funksiyasi  sifatida  aks  ettiruvchi  «dopler  spektri» 
konsepsiyasi  bilan  almashadi.  Real  hisob
–
kitoblarda  (III.4)  munosabatdan 
foydalanish  mumkin  bo‘lishi  uchun 
Δw
  ning  spektr
i  og‘irlik  markazini  tushunish 
yetarli. 
Datchiklar ulangan UVI
–011 ultratovush vaqt impulsli sarf o‘lchagich.
 
III.12
–
rasmda  datchiklar  ulangan  UVI
–011  ultratovush  vaqt  impulsli  sarf  o‘lchagichning 
tuzilishi sxemasi keltirilgan.