10.2-rasm
.
Xududlarda sanoat korxonalarida sifat boshqaruvi tizimini
takomillashtishning mantikiy-tuzilmaviy modeli.
Mazkur modelda ijtimoiy-Iqtisodiy rivojlantirish tendensiyalari va zaruriy
shartlarini taxlil qilish zarurati ifoda etiladi. Bunda ijtimoiy-Iqtisodiy rivojlanish
ten- densiyalarining sifat soxasidagi xudud siyosatiga ta’siri kursatilgan. Sifat
soxasida xudud siyosatini ishlab chikishda xududdagi sanoat majmui tuzilmasini va
uning rakobatbardoshlik darajasini, albatta, xisobga olish kerak. Xudud siyosati
tarkibida xududda sifatni boshkarish tizimining konsepsiyasini belgilash amal
282
oshiriladi, bunda sifatni boshqaruv tizimining rivojlanganlik darajasi va sifat soxasi
infratuzilmasidan kelib chikiladi. Mazkur konsepsiyada sifatni ta’minlashning
xududiy tamoyillari e’tiborga olinadi.
Ushbu mantikiy-tuzilmaviy modelning asosiy elementi xududda sifatni
boshkarish tizimi mexanizmi bulib, ushbu mexanizmning faoliyati va uni
takomillashtirish xudud rako- batbardoshligini oshirishning tayanchi bulib xizmat
kiladi.
SHunday kilib, sifatni boshkarishning xududiy tizimlari mexanizmi Yuqorida
belgilangan xududdagi sifatni boshqaruv tizimlari konsepsiyalarining amaldagi
tatbiki bulib, bunda xududning ijtimoiy-Iqtisodiy rivojlanish darajasi xisobga
olinadi.
Xududiy sifatni boshqaruv tizimi mexanizmi - bu maxsulot, xizmatning
sifatini oshirish bo`yicha xarakatlar algoritmi bulib, bunda tizimli taxlil usullaridan
foydalanish va sifatni boshqaruv vositalaridan foydalanib boshkarish kuzda tutiladi,
bu esa kushma sinergetik ta’sir xosil kiladi. Mazkur algoritm sifatni oshirishning xar
bir boskichida tadbirlarning tartibli ketma-ketligini kursatadi va u xududdagi sifatni
boshkarish tizimini takomillashtirishning mantikiy-tuzilmaviy modelining elementi
xisoblanadi. Ushbu Tadqiqotgada keltirilgan mexanizm algoritmi asos kilib
tanlangan.
Maxsulot, xizmat sifatini oshirish va Yuqori sifatni saklab turishi bo`yicha
xar kanday faoliyat, boshqaruv tizimi oldinda turgan taxlil maqsadlarini kuyishdan
boshlanadi. Sifatni oshirish ishiga kirishishdan oldin uning nima uchun amalga
oshirilayotganligini, kanday omillar mexanizmning faoliyati samaradorligiga ta’sir
kursatishi, kanday resurslar kerak bulishi, joriy etish natijalar kanday bu lishini va
xokazolarni aniklab olish zarur. Dastlabki taxlil natijasida asosiy parametrlar
aniklanadi. Ushbu paramertlar bo`yicha xarakatlanish tizimning kelgusida samarali
ishlashini ta’minlaydi va ushbu parametrlarga muvofik maqsadlar kuyiladi.
Quyiladigan maqsad, masalan, xududda sifatni boshqaruv tizimi faoliyati
samaradorligini oshirishdan iborat bulishi mumkin.
Qanday maqsadning tanlanishiga korxonalardagi sifat tizimlari majmui katta
283
ta’sir kursatadi. Xududning rakobatbardoshligi darajasi ushbu tizimlarning kay
darajada takomil-lashganligi va samaradorligiga boglik. Rakobatbardoshlik darajasi
xududdagi korxona va tashkilotlarga sifat bo`yicha turli tanlovlar va mukofotlarda
ishtirok etib uz-uzini baxolash masalalari bilan shugullanish imkonini beradi.
Bularning bari sifat soxasidagi siyosat va konsepsiyada xudud mikyosida kuzda
tutilgan bulishi kerak. Boshka tomondan, maqsadlarni belgilashda bozordagi
vaziyat xam ta’sir etadi, Ya’ni rakobatchilarning faolligi, iste’molchi-larning
konikish darajasi, sifatni boshqaruv va sifatni oshirishda institutsional tuzilma-
larning ishtiroki va xokazolar, bunda ushbu parametrlarning aksariyati xududiy
sifatni boshqaruv tizimlari faoliyati asosida shakllantiriladi.
SHunday kilib, xududiy sifatni boshqaruv tizimi mexanizmiga bir necha
boshqaruv darajalari birgalikda ta’sir etadi: bular ob’ektli daraja (tashkilotchilik
darajasi) - xudud korxona va tashkilotlarida sifatni boshqaruv tizimlari ko`rinishida
va davlat darajasi - sifat soxasida xududiy davlat organlarining siyosati
ko`rinishida.
Biz keltirib utgan sifatni boshqaruv tizimi mexanizmi- ning pirovard natijasi
solishtirma taxlil yoki olingan natijalar taxlilidan iborat, Ya’ni turli xududlardagi
sifatni boshqaruv tizimlarining faoliyati parametrlarini kuzlandan parametrlar bilan
solishtirishdan iborat. SHundan kelib chikib, sifat boshqaruv tizimlarini
takomillashtirishning makbul yunalishi tanlanadi.
Xududda sifatni boshqaruv tizimi mexanizmidan kuzlangan pirovard maqsad -
bu xudud va butun mamlakatda axoli turmush darajasini oshirish, Ya’ni insonning
xayot kechirish sifatini oshirishdan iborat. Bu maqsad, avvalambor, davlatning
konun chikaruvchi, ijro etuvchi va sudlov organlari ish sifatining pirovard
natijasidir. Inson xayoti sifati tushunchasi tizimli tushunchadir. Bir tomondan,
konun va strategiyalarning istikbolligi va samaradorligini, jamiyat rivo - jini
belgilab beruvchi, yana bir tomondan, insonning moddiy, ma’naviy va ijtimoiy
extiyojlarini kondirish darajasi va uning istikbolligini, inson xayotining komp leks
xavfsizli- gini ta’minlanish darajasi va inson xayoti davomiyligini belgilab beruvchi
omillar mazkur inson xayoti sifati tushunchasida mujassam buladi. SHunday kilib,
284
xudud mikyosida sifatni boshqaruv tizimini takomillashtirishning tashkiliy va
Iqtisodiy yunalishlari, avvalo, kuyidagilar bilan boglik:
–
xudud va mamlakat rivojlanishining strategik omillarini shakllantiruvchi
va amalga oshiruvchi barcha pogonalardagi davlat boshqaruv organlari ish
sifatini takomillashti rish
–
insonlar xayot sifati darajasini kutarish maqsadida Iqtisodiyotni, shu
jumladan, xudud Iqtisodiyotini rivojlantirish. Bunga resurslarni tejash,
rakobatbardoshlikni oshirish va boshka shu kabi yo`llar bilan erishish
mumkin.
Xudud
mikyosida
sifatni
boshkarish
tizimini
takomillashtirishning
metodologik asosi tajriba almashish maqsadida xalkaro, mamlakat mikyosidagi va
xududlararo xamkorlikni rivojlantirishdan iborat. Buni benchmarking tamoyillarini
qo`llash asosida amalga oshirish, shuningdek, xududdagi tashkilot va korxonalarga
sifatni boshqaruv, texnik boshqaruv, sertifikatlash, Iqtisodiyot va boshka boshqaruv
masalalari bo`yicha muntazam ravishda tashkiliy, metodik yordam va maslaxatlar
berish maqsadga muvofik.
10.2-rasmdan kurishimiz mumkinki, boshqaruv sifatiga berilgan baxoni va u
yoki bu takomillashtirish yunalishining tanlanishini xududdagi mavjud sifatni
boshqaruv tizimlari faoliyati samaradorligi belgilab beradi. Ushbu samaradorlik
amaldagi yoki kutilgan natijalarning talab kilinadigan natijalarga kanchalik
muvofikligi, Ya’ni kuyilgan maqsadga kay darajada erishilganligi bilan belgilanadi.
SHunday kilib, boshqaruv samaradorligini baxolash uchun real (amaldagi) va talab
kilingan natijalarni belgilash va ularni ulchash kerak buladi. Ushbu real va talab
kilingan natijalar kupgina tarkibiy kursatkichlarni uz ichiga olib, ushbu kursatkichlar
xududning sifatni boshqaruv tizimi faoliyati natijalarini xar tomonlama baxolash
imkonini beradi. Bu sifatni boshqaruv tizimining u yoki bu jixatining va uning
rivojlanish tendensiyasining kay darajada muxim ekanligini anglash imkonini
beradi. Bu esa, uz navbatida, yuzaga kelgan masalalarning tez va anik echimini
topish, shuningdek, xudud korxona- larining sifat va rakobatbardoshligini oshirish
uchun qo`lay sharsharoitlar yaratilishiga yordam beradi.
285
Do'stlaringiz bilan baham: |