5-mavzu. Tashkilotlar va ularni boshqarish Reja

m u r a k k a b tashkilotlar 

deyiladi. 

Murakkab  tashkilotlarning  sotsial-iqtisodiy  sistema  sifatidagi  umumiy 

xususiyatlari quyidagilardan iborat: 

 - aniq maqsad yo‘nalishida harakat qilish, 

 - bir butunlilik, yaxlitlilik, 

 - mehnat taqsimoti mavjudligi; 

 - bosqichlilik, boshqarish pog‘onalarining mavjudligi; 

 - tashqi muxitga bog‘liqlik; 

 - resurslardan foydalanishi; 

 - avtonomlik va o‘z-o‘zini boshqarish; 

 - moslashuvchanlik va harakatchanlik; 

 - odamlar faoliyatiga va tashqi sharoitlarga bog‘liq holda extimollilik; 

 - boshqarishning zaruriyligi. 

 

Umumiy  holda  olganda  har  qanday  tashkilotning  maqsadlari  natijalarga 

erishish  uchun  resurslarni  qayta  ishlashni  o‘z  ichiga  oladi.  Tashkilotda 

foydalanadigan resurslarga odamlar, kapital, xom-ashyo va materiallar, texnologiya, 

tadbirkorlik va axborot kiradi. 

Tashkilotning bir butunliligi, yaxlitligi moxiyati uni sistema sifatida ko‘rib 

o‘rganishdan  bizga  ma’lum.  Tashkilotlar  iqtisodiy  jarayonlarning  ishtiroqchisi 

sifatida boshqa sistemalar bilan aloqaga kirishadi, tashqi muxitdan resurslar oladi va 

tashqariga mahsulotlar, xizmatlar, informatsiya chiqaradi. SHuning uchun uni ochiq 

sistema deymiz, ya’ni u tashqi muxitning tarkibiy qismidir. 

Tashqi  muxitdagi  va  odamlar  xatti-harakatlaridagi  o‘zgarishlar  tashkilot 

faoliyati  muxitini  noaniqlik,  ya’ni  etimollik  darajasiga  keltiradi.  Bu  esa,  o‘z 

navbatida,  tashkilotni  boshqarish  zaruriyligini  keltirib  chiqaradi.  Tashkilotdagi 

---

bo‘limlar,  guruxlar,  odamlar  har  biri  bajaradigan  vazifa  bilan  bog‘liq  xatti-

harakatlarning mantigi turlicha,  lekin bu faoliyatni asosiy maqsad sari yo‘naltirib, 

muvofiklashtirib  turish  zarur.  SHuningdek,  har  bir  masalani  echish  uchun  zarur 

bo‘lgan umumiy resurslarni odamlar orasida taqsimlash kerak. Bu kabi umumiylik 

xarakteriga ega bo‘lgan masalalar markazlashtirilgan holda echilishi zarur. 

Zamonaviy  mahsulotlar  yoki  xizmatlar  ishlab  chiqarish,  informatsiya, 

mutaxassislar  etishtirish  bilan  bog‘liq  masalalarning  murakkabligi,  ishlab 

chiqarishda mehnat unumdorligini, nisbiy samaradorlikni, mahsulot sifatini oshirish 

bilan  bog‘liq  muammolar  tashkilotlar  doirasida  echiladigan  masalalarni  tarkibiy 

qismlarga ajratib echish zaruriyatini di. YA’ni, zamonaviy tashkilotlarni boshqarish 

mehnat  taqsimotlari  asosida  olib  boriladi.  Murakkab  tashkilotlar  doirasida  asosan 

mehnatning