5-mavzu. Tashkilotlar va ularni boshqarish Reja

ish 

faoliyatining  natijaviyligi

    va  ushbu  ishni  bajarish  uchun  sarflangan  eng    oz 

(minimal) xarajatlar xajmini aks ettiruvchi  - 

tejamlilik 

tushunchalari bilan bevosita 

bog‘liq. 

Samaradorlik 

deganda  sarflangan  xarajatlar  bilan  natijaviylik  darajasini 

taqqoslash  tushuniladi.  Menejment  samaradorligini  boshqarish  faoliyatida 

“samaradorlik ”tushunchasini namoyon bo‘lish shakli deb karash to‘g‘ri buladi.  

Ishlab  chiqarishni  boshqarish  samaradorligi  bu  boshqarish  faoliyati 

natijaviyligidir.  

---

Ishlab  chiqarish  samaradorligi

  uning    boshqariluvchi  ob’ekt  maqsadlariga 

erishishdagi  va  ijtimoiy-iqtisodiy  samarasini  ta’minlashdagi  natijaviyligi  bilan 

ushbu  natijalarga  erishishda  sarflangan    xarajatlarini  va  unda  foydalanilgan 

resurslarni  takkoslash  orqali  aniqlanadi.  Ishlab  chiqarish  samaradorligining 

iqtisodiy  ma’nosi

  –  ishlab  chiqarish  va  boshqarish  xarajatlarining  joriy  xolatida 

makro  va  mikro  darajada  eng  kup  iqtisodiy  samarani  ta’minlash  bulsa, 

ijtimoiy 

ma’nosi

    -  ishlab  chiqarish  va  boshqarish  xarajatlarining  joriy  xolatida  eng  kup 

ijtimoiy samarani ta’minlashdir.  

Umuman jamiyat nuktai - nazaridan iqtisodiy samara yangitdan xosil qilingan 

qiymat yoki  ichki  yalpi mahsulot (YAIM), yalpi milliy mahsulot (YAMM), milliy 

daromad (MD) ko‘rinishlarida ifodalanadi.  

Aloxida olingan  xo‘jalik yurituvchi buginning 

iqtisodiy samarasi

 sof daromad 

va foyda mikdori  bilan namoyon buladi. Iqtisodiy samaraning bunday izoxlanishi 

boshqarish  samaradorligini  aniqlashning  yagona  usulini  kullash  imkoniyatini  

beradi.  

Ishlab  chiqarishni boshqarishning  ijtimoiy-samarasini aniqlashda xam xuddi 

shunday karashni  (konsepsiyani) kullash mumkin. Ijtimoiy-iqtisodiy tizim nuktai-

nazaridan 

ijtimoiy samara 

 - xodimlar mehnatining engillashishi,  bo‘sh vaqtining 

ko‘payishi щamda ular turmushining darajasi va sifati bilan  ifodalanadi. 

Eng yuqori iqtisodiy samaraga erishish uchun ishlab chiqarishni to‘g‘ri tashkil 

etish, ishlab chiqarish  quvvatlaridan  va  asbob  –uskunalardan  unumli  foydalanish, 

mehnat unumdorligini oshirish, resurslardan tejamli foydalanish evaziga xarajatlarni 

kamaytirish  zarur.  Albatta  bularning  barchasi  boshqaruv  tizimini  to‘g‘ri  tashkil 

etish, uning samaradorligini  oshirish, oqilona qarorlar  kabul qilish bilan birgalikda 

erishilgandagina kutilgan natijani berishi mumkin. 

Foyda  samaradorlikni  baholashning  ko‘rsatkichi  sifatida  xalk  xo‘jaligi 

tarmoklari,  korxona  va  tashkilotlar  bo‘yicha  samaradorlikni  hisoblashda  ma’lum 

uslubiy  kullashni  ta’minlaydi.  SHu  munosabat  bilan  boshqa  teng  sharoitlarda 

samaradorlikning ko‘rsatkichi sifatida foydani kuyish kerak. 

---

Tashkilot  faoliyatining  samaradorligi,  undan  chiqarilayotgan  natijalar 

miqdori  va  qiymatining  kirishdagi  resurslar  miqdoriga  va  qiymatiga  nisbati  bilan 

ulchanadi. 

Unumdorlikka ishlab chiqarishda foydalanilayotgan resurslarni kamaytirish 

orqali erishiladi. Siz resurslarni qanchalik kam ishlatsangiz, ishlab chiqarilayotgan 

mahsulotingiz xajmi va sifati o‘zgarmas, unumdorlik shunchalik yuqori bo‘ladi.