Toshkent moliya instituti f. T. Bazarova

tajriba o‘tkazish 

ham o‘ziga xos qiziqarli va 

muhim hisoblanadi. Tajriba orqali ko‘p qiziqarli marketing ma’lumot-

larini, omillarning bir-biriga bog‘liqligini aniqlash mumkin. Masalan, 

reklama vositalarining xaridorlar strukturasiga ta’siri, narx – navoning 

bozor konyunkturasiga ta’siri kabi ko‘rsatkichlar o‘rganiladi. 

Ochiq tajriba shundan iboratki, o‘rganilayotgan obyekt tajribaning 

maqsadidan xabardor bo‘ladi va aksincha, tadqiqot maqsadi noaniq 

bo‘lganda o‘rganilayotgan obyekt nima maqsadda uni so‘roq qilayot-

ganlarini bilmaydi. Amaliyotda marketing maqsadlariga erishish uchun 

turli tajribalar o‘tkaziladi. Test savollar o‘tkazish joyiga, obyektiga, 

shaxsiga, muddatiga, hajmiga, test qilinayotganlarning soniga qarab 

---

68 

 

tizimlashtiriladi. Yig‘ilgan ma’lumotlar tahlil qilinadi va umum-

lashtiriladi. Tartibga solingan test savollari masalan, ish haqi miqdoriga 

qarab xaridorlarning sotib olish qobiliyatini, xarid qilish xulq-atvorini 

o‘rganish kabi savollar bilan axborotlar yig‘iladi. Marketing tadqiqotlari 

natijasida olingan axborotlar ishlanadi, umumlashtiriladi, interpretatsiya 

qilinadi. Axborotlarni qayta ishlash uchun yozma va tahlil uslublari 

ishlatiladi. Marketingda tahliliy uslublardan – trendlar tahlili, chiziqsiz 

regressiya va korrelyatsiya uslubi, diskreminant tahlil, klaster tahlili, 

omilli tahlil, miqdoriy va sifat tahlillari kabilar qo‘llaniladi.