Harbiy-texnik instituti m. X. Rustambayev

Miqdor ko‘rsatkichli  eksessda

  bajaruvchi boshqa ishtirokchilarning 

jinoiy niyati bilan qamrab olingan jinoyatni sodir qiladi, lekin uning 

oqibati boshqa ishtirokchilar o‘ylaganidan ko‘ra og‘irroq bo‘ladi (masalan, 

o‘rtacha og‘ir tan jarohatlari o‘rniga  –  og‘ir tan jarohatlari, talonchilik 

o‘rniga  –  bosqinchilik) yoki oldindan til biriktirilgan jinoyatning 

kvalifikatsiyali turini sodir etadi (oddiy odam o‘ldirish  o‘rniga  –  o‘ta 

shafqatsizlik bilan). Bajaruvchi eksessining mazkur turida boshqa 

ishtirokchilar  o‘zlarining niyati bilan qamrab olingan tugallangan jinoyat 

uchun yoki tugallanmagan jinoyat (tayyorgarlik ko‘rish yoxud suiqasd) 

uchun javobgarlikka tortilishadi. 

332 

 

---

Jinoyat huquqi nazariyasida «muvaffaqiyatsiz ishtirokchilik» 

tushunchasiga doimo alohida urg‘u berilib, keng ma’noda u natijasiz 

(samarasiz) jinoiy tashkilotchilik, dalolatchilik yoki yordamchilik faoliyati 

sifatida tushunilgan, zero, bu holatda bajaruvchi jinoyat sodir qilishga 

umuman niyat qilmagan yoki jinoyat sodir qilishdan ixtiyoriy qaytgan 

bo‘ladi

1

. 

Mazkur holatlarda bajaruvchi umuman javobgarlikka tortilishi 

mumkin emas, jinoyatning boshqa ishtirokchilari esa ishtirokchilikda 

jinoyat sodir etishga tayyorgarlik ko‘rish yoki suiqasd qilish uchun 

(bajaruvchi jinoyatdan qaysi bosqichda bosh tortganiga bog‘liq) jinoiy 

javobgarlikka tortiladilar. 

Bajaruvchiga bog‘liq bo‘lmagan sabablarga ko‘ra, ishtirokchilar jinoiy 

qasdini oxirigacha yetkazmagan bo‘lsa (masalan, jinoiy faoliyatga huquqni 

muhofaza qiluvchi organlar yoki boshqa shaxslar tomonidan chek 

qo‘yilgan), uning harakatlari tugallanmagan jinoyat to‘g‘risidagi normalar 

asosida (25-moddaga havola qilib) kvalifikatsiya qilinadi, boshqa barcha 

ishtirokchilarning harakatlari esa JK 25–28-moddalari va JK Maxsus qismi 

tegishli moddasi bo‘yicha kvalifikatsiya qilinadi. 

Umuman, ishtirokchilikda jinoyat sodir etishdan ixtiyoriy qaytish 

huquqiga nafaqat bajaruvchi, balki boshqa harakatdagi shaxslar ham ega. 

Ixtiyoriy qaytish istalgan ishtirokchida, ishtirokchilikning har qanday 

shaklida, jinoyatni bajarishning har qanday bosqichida, biroq jinoiy oqibat 

yuzaga kelgan paytga qadar amalga oshirilishi mumkin. Bunda 

tashkilotchi, dalolatchi va yordamchining ixtiyoriy qaytishiga nisbatan 

qonun qattiqroq talablar belgilaydi. Jumladan,