Mexanizatsiyalash m u h a n d isl a r iin st it u t I

Fidoyilik 
— boshqalar manfaati  yolida  o‘z  qonuniy  manfaatla- 
rini,  hatto  hayotini  qurbon  qilishga  tayyor  turadi,  jamiyat  uchun 
umumiy  bolgan  oliy  maqsad  va  ideallarni  deb  o‘zidan  kecha- 
oladigan  kishilar  xatti-harakatlarini  ifodalovchi  ma’naviy  tushun­
cha  fidoyilik  tamoyilining  mazmuni  turli  tarixiy  davr  va  ijtimoiy 
jarayonlarda o‘ziga xos tarzda namoyon boladi: u ma’lum bir davr- 
larda  ommaviylashishi  yoki  kamayishi  mumkin.  Vatanga,  xalqiga 
bolgan  hurmat,  muhabbat,  ishonch  tuyg‘usi  muayyan  umumiy 
manfaatlar,  maqsadlar asosida shakllanib, kishilar qalbidan chuqur 
o‘rin  oladi  hamda  faoliyatiga  ta’sir  qilib,  ularni  mas’uliyatli  vazi- 
falarni bajarishga  safarbar etadi.  Fidoyi  o‘z  taqdirini Vatan,  millat 
taqdiri bilan boglagan barcha kishilarga xos fazilatdir.
286

---

Ziyolilik  tamoyili  hozir biz  anglaydigan  tushuncha  ma’nosida 
nisbatan uzoq tarixga ega emas. U  jadidchilik harakati bilan birga 
yuzaga  keldi  desak,  xato  qilmagan  bo‘lamiz.  Lekin  bu  tamoyil- 
ning  inson  faoliyatidagi  dastlabki  unsurlari  o‘rta  asrlar  va  un- 
dan keyingi davrlardagi m a’rifatparvarlar hayotida shakllanganini 
e’tirof etmoq  lozim.  Ya’ni,  u  insoniyat jamiyatidagi  madaniy  va 
intellektual  — aqliy taraqqiyot bilan bogliq.
Vaholanki,  ziyolilik  tamoyili  tabaqa  yoki  guruhga  mansublik 
m a’nolarini  anglatmaydi.  Oddiy  fermer-dehqon  ham,  haydovchi 
ham,  farrosh ham ziyolilik tamoyili bilan ish  ko‘rishi  va  atrofda- 
gilar  tomonidan:  «Ha,  falonchimi,  juda  ajoyib,  ziyoli  odam-da», 
degan  yuksak  ijtimoiy  bahoga  loyiq  bolishlari  mumkin.  Bunda 
u  odamning  kasbidan  qat’i  nazar,  ham bilim,  ham  fahm-farosat, 
ham  oliy  maqsadlar  egasi  ekani  tushuniladi.  Shunday  qilib,  zi­
yolilik  asosida  insonning  ma’naviy-ma’rifiy yuksakligi,  qalbidagi 
ichki nur,  atrofni  ham  nurlantira  oladigan  ziyosi bilan belgilana- 
digan xatti-harakatlar yotadi.
Ziyolilik  tamoyiliga  oddiy  fuqarolarning  munosabatida  esa 
ikki  xil yondashuv ko‘zga tashlanadi.  Ularning  faol va  ilg‘or qis- 
mi,  millatning  o‘zagini  tashkil  etadigan  ko‘pchilik  odamlar  zi- 
yolilarga  havas  bilan  qaraydilar,  ziyolilarning  xatti-harakatlarini 
nafaqat  m a’qullaydilar,  balki  o‘z  farzandlari  va  yaqinlariga  na- 
muna  qilib  ko‘rsatadilar.  Ammo  oddiy  aholilik  majburiyatidan 
boshqa narsani bilmaydigan,  tarixdan «omma»  deb  atalib  kelina- 
digan  ijtimoiy  qatlam  kishilari,  ularning  ma’lumotlari  oliy  yoki 
o‘rtaligidan qat’i nazar, ziyolilarga istehzo bilan,  «hokimiyat bilan 
o‘ynashgan  esi  pastlar»  deb  qaraydilar.  Ana  shu xudbin va  mah- 
dud «omma» qaysi yerda kamayib borsa,  o‘sha jamiyatda taraqqi­
yot  yuksak  darajaga  ko‘tariladi.  Zero,  ziyolilik  keng  ma’nodagi 
fidoyilikdir.  Shu bois mustaqilligimizning ilk kunlaridanoq bizda 
ziyolilik tamoyilini  har bir fuqaroga  singdirish uchun muntazam 
kurash olib borilmoqda.  Uni singdirish esa ma’naviyatni yuksalti- 
rish orqali ro'yobga chiqadi.