Mexanizatsiyalash m u h a n d isl a r iin st it u t I

1  Burhoniddin  Marg‘inoniy.  Hidoya.  I-jild.  Nikoh  kitobi.  —  Т.:  Adolat,
 
2000.  -   690 b.
2
  O'sha asar.  692  b.
3  Burhoniddin  Marg'inoniy.  Hidoya.  I-jild.  Nikoh  kitobi.  -   Т.:  Adolat,
 
2000.  -   732 b.
294

---

zandlar  xursandchiligi  va  insoniy  go‘zal  mehr  barcha  narsadan 
ustun turadi hamda  oila mustahkamligiga xizmat  qiladi.
Bundan tashqari «Hidoya»da g‘ayrishar’iy nikoh holatlari haqi­
da ham diqqatga sazovor hukmlar keltirilgan. M arglnoniy tomoni­
dan  g‘ayrishar’iy  deb  hukm  chiqarilgan  holatlar  —  m a’naviyatga 
va  axloqiy  me’yorlarga  zidligi  sabablidir.  Alloma  asaridagi ushbu 
holat bugungi kun bilan chambarchas bog‘langandir.  G ‘arb mam- 
lakatlarida oilaning qadrsizlanishini va axloqan buzuq bo‘lgan bir 
jinsli  nikohning  kundan  kunga  ko‘payib  borayotganligini  ameri- 
kalik  siyosatshunos  Patrik  Byukenen  o‘zining  «G‘arbning  halo- 
kati»  deb  nomlangan  asarida  kuyunch  bilan  e’tirof etadi.  G ‘arb 
davlatlari  orasi  shiddat  bilan  kamayib  borishi,  bugungi  kunda 
Yevropaning  o‘n yetti  davlatida  o lish   tug‘ilishga  nisbatan  ancha 
yuqori  ekanligi,  nikohlar  soni  kamayib  ajrimlar  oshib  borayot­
ganligini  keltirib  chiqarmoqda.  Eng  achinarlisi Yevropa  aholisi- 
ning katta qismi bugungi kunda bir jinsli nikoh tarafdori ekanligi 
vaziyatning  naqadar ayanchli ahvoldaligidan dalolat beradi.  Endi 
esa  Yevropa  davlatlari  tezda  bu  muammolarga  yechim  topma- 
sa  o‘z-o‘zidan  yemirilib  yo‘q  bolishi  hech  gap  emasligi  m a’lum 
bo‘lib  qolmoqda.  Shuning  uchun  ham  fiqh  bunday  nikohlarni 
«botil» va «fosiq» nikohlar deb hisoblaydi.  «Botil»  iborasi asossiz, 
o‘z  kuchini  yo‘qotuvchi  ma’nolarini  anglatadi1.  «Fosiq»  iborasi 
axloqiy buzuq,  nuqsonli  m a’nolarini  anglatadi2.  Demak,  bunday 
nikohlar  Marg‘inoniy  nazdida  m a’nan  hech  qanday  kuchga  ega 
bo‘lmagan,  buzuq nikohlar hisoblanadi.
Marg‘inoniy  fikricha,  shaxsni  ma’naviy  tubanlikka  olib  keli- 
shi,  jamiyat  uchun  ijtimoiy  falokatga  aylanishi  m umkin  bolgan 
har  qanday  nikoh  holatlari  axloqiy jihatdan  qattiq  qoralanadi  va 
g'ayrishar’iy  nikohlar  deb  hukm  chiqariladi,  garchi  bu  nikohlar 
rasmiyatchilik  qonun-qoidalari  asosida  amalga  oshirilgan  bolsa 
ham.  Rasman  nikoh  deb  atalgan,  lekin  Marg‘inoniy  tomonidan 
noshar’iy deb hukm chiqarilgan ana shunday «botil»  nikohlardan 
biri  -   m ut’a  nikohidir.  Ushbu  nikohning  g‘ayriaxloqiy  mohiyati