Harbiy xizmatchilarning mehnat sharoitlarini sanitar nazorati
Ichki xizmat Nizomi, O’zR MV-ning № 54-sonli va №63-sonli buyruqlariga
muvofiq tibbiy xizmat harbiy qismdagi xizmatchilarning o’quv-jangovor
faoliyatlarini o’rganishi shart va ularning xavfsiz bo’lishini nazorat qilib turishi
kerak. Shuni inobatga olib, harbiy qismdagi vrach harbiy xizmatchilarning o’quv
va jangovor faoliyatlari jarayonida ular organizmiga qanday zararli omillar ta’sir
ko’rsatishi mumkinligini bilishi, xizmatchilar organizmining salomatlik holati
uchun bu omillarning ahamiyatini baholay olishi kerak. Shu bilan bir qatorda bu
omillarni gigiyenik nuqtai-nazardan baholay olishi va ularning harbiy xizmatchilar
organizmi uchun zararli ta’sirini kamaytirish bo’yicha zaruriy tavsiyalarni bera
olishi lozim.
Qismdagi harbiy xizmatchilar zararli omillar bilan jangovor texnikaga xizmat
ko’rsatish, o’quv mashqlari vaqtida va jangovor vaziyatlarda aloqada bo’ladi.
O’zR Mudofaa Vazirligining nazorat qiluvchi muassasalari harbiy texnika
obyektlardagi zararli omillarning ta’sirini oldini olish bo’yicha tadbirlarning
bajarilishini nazorat qilishi, xizmat binolarida zararli omillarning tashilishi,
saqlanishi va radioaktiv moddalarning, raketa yoqilg’isi komponentlarini, zaharli
moddalar va pestitsidlarni ko’milishini to’g’ri bajarilishini nazorat qilishi hamda
619
o’ta yuqori chastota beradigan generatorlar va lazer moslamalarining ishini
muntazam kuzatib turadi.
Umuman olganda harbiy xizmatchilarning mehnat sharoitlarini joriy
sanitariya nazorati quyidagi tadbirlardan tashkil topadi:
harbiy xizmatchilarning mehnat sharoitlari bilan bog’liq holda ularning salomatlik
holatini har oyda tahlil qiladi;
har oyda harbiy xizmatchilarning mehnat sharoitlarini zararli omillarni baholash
bilan birgalikda tekshiradi, ularga berilayotgan jismoniy yuklamalarning
taqsimlanishini nazorat qiladi, mehnat va dam olish tartibining tashkil etilishi,
himoyalanish tizimlaridan foydalanilishi va xavfsizlik tadbirlariga rioya qilinishini
nazorat qiladi;
harbiy xizmatchilar o’rtasida muntazam sanitar-oqartuv ishlarini olib boradi.
Mehnat sharoitlarining sanitar nazoratini mazmuni qo’shin turlariga, harbiy
texnika va zararli omillardan foydalanish tabiatiga bog’liqdir.
Harbiy mehnatdagi zararli omillar qatoriga barcha turdagi harbiy texnikadan
amalda foydalanish, turli ko’rinishdagi texnik suyuqliklardan foydalanish:
yoqilg’ilar, sovutuvchi va tormozlovchi suyuqliklar, elektrolitlar, antifrizlar,
sovutuvchi agentlar, raketa yoqilig’i komponentlari kiradi. Texnik suyuqliklarni
saqlash, ularni tashish va qo’llash jarayonida texnika xavfsizligi qoidalariga rioya
qilinmaslik, shaxsiy himoya vositalaridan to’g’ri foydalanilmaslik natijasida
zaharli texnik suyuqliklardan o’tkir va surunkali zaharlanish holatlari kuzatilishi
mumkin.
Zaharli texnik suyuqliklardan foydalaniladigan obyektlarda ogohlantiruvchi
sanitariya nazorati Qurolli Kuchlardagi markaziy muassasalar xodimlari tomonidan
amalga oshiradi. Harbiy qism vrachi joriy sanitariya nazoratini sanitar tavsifiy
usuldan foydalanib va zaruriyat tug’ilganda havo muhiti tarkibidagi zaharli texnik
suyuqliklarning miqdorini baholash bo’yicha tekshirishlarni o’tkazishi shart.
Zaharli
texnik
suyuqliklardan
foydalanishni
sanitariya
nazoratidan
o’tkazilganda quyidagi savollarga e’tiborni qaratish talab etiladi:
620
zaharli texnik suyuqliklarni saqlash, tashish va bir idishdan ikkinchi idishga
o’tkazishda ishlab chiqarish jarayonining germetikligini saqlash bo’yicha
tadbirlarning bajarilishini, gaz signalizatorlarining bor-yo’qligiga e’tibor qaratish;
xavfli
ishlarni
avtomatlashtirish,
mexanizatsiyalashtirish,
masofa
orqali
boshqarishni yo’lga qo’yilganligi;
ishchi zonasi havosini ifloslanishi mumkin bo’lgan joylardagi havoni so’rish orqali
shamollatish moslamalarining borligi va ularning holatini;
suv ta’minoti tizimining borligi va uning texnik holati;
chiqindilarning to’planishi, uzoqlashtirilishi va zararsizlantirilish tizimi va uning
atrof-muhitni ifloslamasligi bo’yicha ishonchli holatda ekanligini;
xizmatchilarning kundalik bo’ladigan xonalarining borligi va uning sanitar-texnik
holati (dushxonalar, kiyimlar uchun shkaflar, kiyimlarni degazatsiya qilganda
quritish xonalarining borligi, xonalarning shamollatilish holati);
shaxsiy qismdagi xizmatchilarni shaxsiy himoya vositalari bilan ta’minlanganligi
va ularning holati;
harbiy xizmatchilarni texnika xavfsizligi qoidalariga o’qitilishi, shaxsiy gigiyena
qoidalariga o’rgatilishi, shaxsiy himoya vositalaridan foydalanish qoidalariga
o’rgatish (shunga muvofiq hujjatlarning borligi).
Bundan tashqari vrach zaharli texnik suyuqliklar bilan aloqada bo’ladigan
harbiy xizmatchilarning salomatlik holatlarini doimiy tibbiy nazoratdan o’tkazishi,
hammomda cho’miltirish vaqtida ularning badanlarini ko’zdan kechirishi kerak.
Harbiy xizmatchilarning o’tkir va surunkali zaharlanishi mumkinligiga shubha
tug’ilganda qismdagi harbiy xizmatchilarning hammasi barcha tibbiy mutaxassislar
tomonidan chuqurlashtirilgan tibbiy ko’rikdan o’tkazish talab etiladi. Tibbiy
ko’rikka qismga yangidan qo’shilgan xizmatchilar ham jalb qilinadi. Zaharli texnik
suyuqliklar bilan ishlaydiganlarning hammasi mutaxassislar tomonidan yiliga 2
marta ko’rikdan o’tkaziladi. Zaharli texnik suyuqliklar bilan uzoq muddat
davomida ishlaydigan mutaxassislar 3 yilda 1 marta statsionar sharoitida klinik
tekshirishdan o’tkazilishi kerak.
621
Bronetank va motoo’qchi qo’shinlarining shaxsiy qism xizmatchilari nomuvofiq
omillar kompleksi ta’siriga uchraydi, shuning uchun ularning ish sharoitlarini
sanitariya nazoratidan o’tkazilganda quyidagi savollarga e’tibor qaratish talab
etiladi:
shu qismlarda xizmat qiluvchilarni to’g’ri tanlab olinganligi;
statik toliqishni oldini olish tadbirlari bo’lgan harbiy mahoratlarni avtomatik tarzda
bajarilishini mashq qilish;
qism jangchilari texnika xavfsizligi qoidalarini bilishi, maxsus kiyimlardan
foydalana olishi, ishlab chiqarish muhitidagi zararli omillarning ta’sirini oldini
olish tadbirlarini bilishi (nomuvofiq mikroiqlim, shovqin, tebranish, havoning
changlanganligi va gazlar bilan ifloslanganligi v.b.) kerak. Ekstremal vaziyatlar
yuzaga kelgan sharoitlarda jabr ko’rganlarga birinchi tibbiy yordam ko’rsata olishi
(yong’in, mexanizmlarni suv ostida boshqarish) kerak.
Harbiy xizmatchilarda yuqoridagilarga doir zaruriy bilimlarga ega bo’lishni
shakllantirish va bu bilimlarni qo’llay olishga o’rgatish harbiy qism vrachining
zimmasiga yuklatiladi, buning uchun vrach harbiy qismdagi harbiy xizmatchilar
bilim muntazam mashg’ulotlar o’tkazishi kerak.
Harbiy texnikaga xizmat ko’rsatish va ta’mirlash kunlari ("parkka doir kunlar")
gigiyenik talablarga muvofiq quyidagilarni nazorat qilishi kerak:
ishchi xonalarining maydoni;
xonalarning yoritilishi, suv ta’minoti, isitilishining holati;
ishchi xonalarning mikroiqlimi;
tozalash inshootlarining ishlashini samaradorligi (havo, suv);
sanitar-maishiy xonalarning borligi va jihozlanishi;
harbiy xizmatchilarning maxsus kiyimlari, ichimlik suvi, qo’l va badanlarni yuvish
uchun suvlar, qo’l yuvish chig’anoqlarining borligi va qo’l yuvish vositalari bilan
ta’minlanganligi;
og’ir jismoniy ishlarni mexanizatsiyalashtirilganligi;
birinchi tibbiy xizmat ko’rsatish uchun dorilar qutisining borligi;
622
texnika xavfsizligi qoidalariga rioya qilinishi;
Zamonaviy harbiy faoliyatda keng qo’llanadigan texnika vositalari qatoriga
(raketa qo’shinlari, harbiy havo himoyasi qo’shinlari) radiolokatsion stansiyalar
kiritilib, ular bilan ishlaganda xizmatchilar organizmiga bir qator zararli omillar
ta’sir ko’rsatadi, jumladan o’ta yuqori chastotali elektromagnit maydoni (asosan
harbiy texnikada nosozlik kuzatilganda, texnika xavfsizligi qoidalariga rioya
qilinmagan hollarda yoki avariyali vaziyatlarda).
RLS-lar ishini sanitar nazoratdan o’tkazilganda quyidagi lahzalarga e’tiborni
qaratish talab etiladi:
Nurlantiruvchi moslamalarning joylashishi. Buning uchun antennalarni iloji
boricha yuqori joyga o’rnatishdir, bunda "o’lik zona" radiusi kengaytirilib, unda
oqim quvvatining zichligi (PPM) nol qiymatga teng bo’ladi.
RLS atrofida nurlanishlarni me’yorlash zonasi (mintaqasi) borligi va maxsus
belgilarning qo’yilganligi. Nurlanishni me’yorlash zonasi (NMZ) o’ta yuqori
chastotali maydonning tarqalishini ta’riflovchi hujjat asosida aniqlanadi va bu
RLS-ga beriladigan hujjatda ko’rsatiladi. NMZ instrumental tekshirishlarni
o’tkazmasdan turib bu zonada ishlash muddatini aniqlash imkonini beradi va
zarurat tug’ilganda shaxsiy himoya vositalaridan foydalanish zarurligini ko’rsatadi.
RLS atrofida 4 zona (mintaqa) ajratilgan bo’lishi lozim (10.3.1-jadval):
10.3.1-jadval
Nurlanishni me’yorlash zonasi
Zo-na
Oqim zichligi quvvati
mkVt/sm2
Ruxsat
etiladigan
ishlash muddati
Zaruriy
shaxsiy
himoya vositalari
1
1000 dan ortiq
Tavsiya qilinmaydi
2
100-1000
5 - 20 daqiqa
himoya kostyumi va
ko’zoynak
3
10 - 100
Kuniga 2 soatgacha
-
4
10 dan kam
Kuniga 8 soatgacha
-
Xonalarda o’ta yuqori chastotali maydondan himoyalanish:
623
- nurlantirgichlar va to’lqinni yo’naltiruvchilarni ekranlashtirish;
- xonalardagi OQZ - oqim zichligining quvvati: ish joylarida injener bilan
birgalikda o’lchanadi;
-agar ish joylarida oqim zichligining quvvati 10 mkVt/sm
2
dan ortiq bo’lsa, shaxsiy
himoya vositalarini qo’llash;
4.Ish joylarida rentgen nurlanishlarining doza quvvati, rentgenometrlar yordamida
o’lchanadi.
5.Ish joylaridagi shovqin darajasi, shovqin o’lchagich yordamida o’lchanadi.
6.Xonalarning mikroiqlimi, shamollatgichlar, konditsionerlarning borligi va ishlash
samaradorligi. Qiziydigan yuzalarni qoplamalar bilan to’silganligi.
7.Xonalarning tabiiy va sun’iy yoritilganligini ta’rifi, ish joylaridagi yoritilganlik
darajasi, qorong’ulikka moslashish uchun yoritgichlarning borligi (qizil rangli
yoritgichlarning borligi).
8.RLS-da ishlovchi xodimlarning ish va dam olish tartibi, navbatma-navbat
ishlashni tashkil etilganligi (ish vaqti 6 soat, 10 daqiqalik cheklangan dam olish
muddati- har 2 soatda bo’lishi).
RLS uchun asosiy gigiyenik omillarning ruxsat etiladigan darajalari yoki optimal
qiymatlari quyidagi 10.3.2-jadvalda berilgan:
10.3.2-jadval
RLS uchun asosiy gigiyenik omillarning ruxsat etiladigan darajalari
Omillar
Optimal
qiymatlar
REK
O’ta
yuqori
chastotali
maydonning OZQ, mkVt/sm
2
-
10 gacha (ish vaqti 8 s)
100 gacha (ish vaqti 2s)
1000 gacha (ish vaqti 20 daqiqa)
Rentgen
nurining
doza
quvvati, mR/s
-
0,2
Umumiy shovqin darajasi, dB 20-45
65
Mikroiqlim:
624
-havo harorati, 0C
18-20
160 (qish), 310gacha yozda
-nisbiy namlik, %
40-60
30-70
-havoning harakat tezligi, m/s 0,4-0,5
0,05(qish) va 3,0gacha yozda
Ish joylarining yoritilganligi:
-aniq ishlar uchun
100
-
-umumiy yoritilganlik
30-50
-
Do'stlaringiz bilan baham: |