Toshkent moliya instituti "ijtimoiy fanlar" kafedrasi

 

 

 

221 

 

Fojia san’ati – insoniyatning doimiy hamrohi. Inson o‘z orzularini ro‘yobga chiqarish uchun bir umr 

intiladi,  kurashadi.  Insoniyat  taraqqiyotining  barcha  bosqichlarida  ijtimoiy  adolatsizliklar,  mu-

nosabatlardagi xilma-xillik, san’atda fojiali ohanglar tug‘ili-shiga sabab bo‘ladi. 

Kulgililik  kategoriyasida  ham  insonning  voqea-hodisalarga  munosabatlaridan  biri  ifodalanadi. 

Kulgili  holatlarga  faqat  insongina  kulgi  bilan  javob  beradi.  Kulgililik  xunuklik  bilan  bog‘lab  mushohada 

qilinadi,  xunuklikning  o‘zi  kulgili  emas,  balki  uning  go‘zallik  da’vo  qilishi  va  o‘zini  go‘zallik  o‘rniga 

qo‘yishi kulgilidir. 

Kulgililik boshqa estetik hodisalar singari tashqi va ichki tomonlarni o‘zida birlashtiradi. 

Kulgililikning  ichki  tomoni  –  keng  ma’nodagi  hazil  (yumor)  tuyg‘usidir.  Hazil  tuyg‘usi  shaxsning 

tabiiy  va  erkin,  bevosita  idrok  etishi  natijasida  xilma-xil  kulgili,  beo‘xshovliklarni  ko‘rib,  anglab,  ularga 

kulgi bilan javob berish qobiliyatining ifodasidir. 

Kulgi  insonning  ruhini  ko‘taradi.  Kulgililikning  har  xil  ko‘rinishlari  san’atning  arxitekturadan 

boshqa  deyarli  barcha  turlarida  namoyon  bo‘ladi  va  komediyada  o‘zining  to‘la  estetik  ifodasini  topadi. 

Kulgililik  tushunchasi  komik  tushunchadan  kengroqdir.  Komik  voqea  ijtimoiy  va  estetik  ahamiyatga  ega 

bo‘lgan hodisadir. Komediyada komik matn bo‘ladi. Gogol «Komediya uchun qiyshiq burun emas, qiyshiq 

jon kerak» deydi. 

San’atda kulgilik turlari: 

Latifa – kulgili yoki eng sodda komik voqea. 

Parodiya – hajviy o‘xshatma. 

Satira (mashara) – hayotning salbiy hodisalari ustidan achchiq kulish. 

Yumor  (hazil-hajv),  sarkazm,  lof,  askiya,  karikatura  va  h.k.  san’atda  kulgililik  turlariga  misol 

bo‘ladi. 

Kulgililikning  barcha  shakllari  qanchalik  erkin  namoyon  bo‘lish  imkoniyatlariga  ega  bo‘lib  borsa, 

shunchalik ko‘p ahamiyat kasb etadi. Beozor hazil-hajv tuyg‘usi inson hayotining kulgili tomonlari, uning 

barcha qirra va zarralarini ilg‘ab olish va fahmlash qobiliyatini o‘stirishga yordam beradi va u borgan sari 

shaxsning ma’naviy-ruhiy kamoloti ko‘rsatkichi bo‘lib boraveradi. 

ADABIYOTLAR  

99.

 

O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi. – T.:“O’zbekiston”, 2014. 24 b 

100.

 

“O’zbekiston  Respublikasini  yanada  rivojlantirish  bo’yicha  Harakatlar 

strategiyasi  to’g’risida”gi  O’zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  2017  yil  7 

fevraldagi PF-4947-sonli Farmoni.

 

 

101.

 

Mirziyoyev  Sh.M.  Buyuk  kelajagimizni  mard  va  olijanob  xalqimiz  bilan  birga 

quramiz. – Toshkent: “O’zbekiston” NMIU, 2017. – 488 b. 

102.

 

Mirziyoyev  Sh.M.  Erkin  va  farovon,  demokratik  O’zbekiston    davlatini 

birgalikda barpo etamiz. – Toshkent: “O’zbekiston” NMIU, 2017. – 56 b. 

103.

 

Karimov I.A. Asarlar to‘plami. 1-24 jildlar.- T.: O’zbekiston 1996-2016. 

104.

 

Karimov I. A. Yuksak ma’naviyat  – yengilmas kuch. 2 nashr  –T.:Ma’naviyat, 

2016 176-b. 

105.

 

Abdulla Sher. Estetika. Darslik. – T.: O’zbekiston, 2016. 192 b. 

106.

 

Abdulla Sher, Husanov B, Umarov E. Estetika. T. O’ZMU, 2008. 178 b 

107.

 

Umarov E. Estetika. T. O’ZMU, 2004. 172 b