Махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги

 
 
 
 

---

184 
VI б о б. ЖИНС ГЕНЕТИКАСИ ВА ЖИНС БИЛАН
БИРИККАН ҲОЛДА ИРСИЙЛАНИШ 
Генларнинг мустақил, ўзаро боғлиқ бўлмаган ҳолда тақсимланиб 
ирсийланиши ҳақидаги Менделнинг учинчи қонуни аллел бўлмаган 
(ноаллел) генлар, яъни ҳар бири айрим-айрим хромосомаларда жойлашган 
генлар фаолиятидаги қонуниятни ўзида акс эттирган. Лекин, 
организмлардаги генлар сони кўп бўлиб, хромосомалар сони чекланган, 
солиштириб бўлмайдиган даражада кам. Организмларнинг ҳар қайси тури 
ўзига хос бўлган турғун сондаги хромосомалар (кариотип) га эга. Ушбу 
далилларга асосланган ҳолда, ҳар қайси хромосомада кўплаб генлар 
жойлашган деган хулосага келина бошланди. Бир хромосомада жойлашган 
генлар қандай қонуниятлар асосида ирсийланади, деган савол кун 
тартибида кўндаланг туради. Бу саволга жавоб америкалик олим Томас 
Морган (42- расм) ва унинг шогирдлари А.Стертевант, Г.Меллер, К.Брид- 
жеслар томонидан берилди. Улар ўз тажриба-
ларини генетик тадқиқотлар учун жуда қулай 
мавжудот – 
Drosophila melanogaster
деб аталган 
мева пашшаси – дрозофила устида олиб бор-
дилар. Бу пашшада жуда кўп ва хилма-хил 
ўзаро кескин фарқ қилувчи белгилар мавжуд. 
Унинг хромосомалари оз бўлиб, диплоид ҳолат-
даги сони 2n

8. Бу хромосомалар ўзларининг 
кўриниши, катта-кичиклиги билан ҳам кучли 
фарқланади. Яна шуни ҳам таъкидлаш керакки, 
дрозофила лаборатория шароитида осонгина 
кўпаяди. Улар жуда серпушт бўлиб, 26
0 
- 27
0
С 
да ҳар 10-15 кунда янги авлод бериб кўпаяди.