Махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги

Макроспорогенез ва макрогаметогенез.
Ёш уруғкуртакнинг 
субэпидермал қаватида кўпинча битта археспорал ҳужайра шаклланади. 
Археспорий ҳужайраси ўсиб, макроспораларнинг оналик ҳужайрасига 
айланади (илова-38 ва 39-2 расмлар). Макроспоранинг оналик ҳужайраси 
икки мейоз бўлиниши натижасида макроспора тетрадаси ҳосил бўлади. 
Тетраданинг ҳар бир ҳужайраси гаплоидли. Аммо улардан фақат 
биттасигина ривожланишни давом эттиради, қолган 3 таси дегенерацияга 
учрайди. 
Кейинги босқичда 
макрогаметогенез
амалга ошади. Омон қолган 
макроспора ўсишда давом этиб, унинг ядроси қатор митоз бўлинишларни 
бошидан ўтказади. Лекин бу жараёнларда ҳужайранинг ўзи бўлинмайди ва 
у 
муртак халтачасини
ҳосил қилади. 70% ёпиқ уруғли ўсимликлар турида 

---

177 
уч марта митоз бўлиниш бўлиб, натижада саккизта бир хил ядролар ҳосил 
бўлади. 8 та ядронинг тўрттаси микропиле (спермиялар кирадиган жой) га 
яқин жойлашади, қолган 4 таси муртак халтасининг қарама-қаршисидан 
жой оладилар. Муртак халтасининг микропиле қисмида жойлашган тўртта 
ҳужайрадан учтаси – тухум ҳужайра ва иккита синергидлар тухум 
аппарати деб аталади. Синергидлар уруғланиш вақтида қўшимча роль 
ўйнайдилар, сўнгра эса парчаланиб кетадилар. Тўртинчи ядро муртак 
халтасининг марказига йўналиб халтанинг халаза қисмидан келган ўзига 
ўхшаш ядро билан қўшилади. Иккита гаплоидли ядро қўшилиб диплоидли 
муртак халтасининг иккиламчи 
марказий ядро
сини ҳосил қилади. Халаза 
қисмда қолган учта ядро антиподлар деб аталади. Улар ҳам синергидларга 
ўхшаб зигота ривожланишида қўшимча роль ўйнайдилар ва сўнгра 
парчаланиб кетадилар. 
Шундай қилиб, учта митотик бўлиниш натижасида гаплоидли саккиз 
ядроли муртак халтаси ҳосил бўлади. Улардан фақат биттасигина тухум 
ҳужайрани ҳосил қилади.