Microsoft Word chingiz aytmatov birinchi muallim ziyouz com doc

www.ziyouz.com кутубхонаси 
13
ичимга ютиб қолаверардим. Дуйшэн бўлса ҳеч нима кўрмаган, ҳеч нима эшитмагандай, бу 
сассиқ гапларга парво ҳам қилмасди. Қайтанга, бирон қизиқ гап ўйлаб топиб, бизларни 
алаҳситиш пайидан бўларди. 
Кўприк солишга ёғоч топиш учун Дуйшэн ҳар қанча ҳаракат қилса ҳам, бўлмади. Бир куни 
мактабдан қайтаётганимизда, болаларни ариқдан ўтказиб қўйдик-да, Дуйшэн иккаламиз ариқ 
бўйида қолдик. Сув кечишдан қутулпш учун тош ва чимдан ҳатламчи ясамоқчи бўлдик. 
Ростини айтганда, овулдагиларнинг ўзлари инсоф қилишса, шу ерга иккита-учта тахта 
олиб келиб ташлашса, кўприк ҳам битарди-қўярди, лекин у замонларда ўқишнинг маъносига 
ақли етмаган халойиқ, Дуйшэнни анчайин бекорчи афанди деб билишарди. Чидасанг ўқит, 
бизни тинч қўй, дегандай, от кечган ерга кўприк солиб ўрганмаган одамлар, бизнинг 
мушкулимизни осон қилиш етти ухлаб тушларига ҳам келмабди-я! Лекин улар, таналарига бир 
ўйлаб кўришса бўларди: нима учун бошқалардан ортиқ бўлса борки, лекин кам ери бўлмаган, 
ақли ҳуши жойида бу навқирон йигитиинг шунча азоб-уқубат, хўрликларига қарамай, тиришиб-
тирмашиб уларнинг болаларини ўқитиб, қўлидан келганича уларга илм бераётганининг важи 
нима эди? 
Биз ўша куни ариққа ҳатламчи солаётганимизда биринчи қор тушган эди. Суяк-суяклардан 
ўтиб оёқ-қўлни қақшатган муздек сувда Дуйшэннинг оёқ яланг бўлиб олиб, катта-катта харсанг 
тошларни кўтариб юрганига ҳали-ҳали ақлим етмайди. Ариқнинг ўрта еридан зўрға қадам 
ташлаб борардик, сув оёғимни кесиб кетай дерди, бир вақт болдиримнинг томири тортишиб, 
аламига чидолмай қолдим, номус кучли, на бақиришимни биламан, на қаддимни ростлай 
оламан. Кўзим тиниб йиқилиб кетаётган эканман. Дуйшэн кўриб қолди, қўлидаги тошни 
ирғитиб юбориб ёнимга югуриб келди, даст кўтариб, ариқдан олиб чиқди-да, ерда ётган 
шинелига қўйди. У гоҳ тиришиб, кўкариб қолган оёқларимни уқалар, гоҳ музлаб қолган 
қўлларимни кафтлари орасига олиб ишқалар, гоҳ оғзига яқин олиб бориб нафаси билан 
илитарди. 
– Қўй, Олтиной, садағанг кетай, сен шу ерда исиниб ўтиравер, - деб Дуйшэн ялингандай 
бўлди,– мен ўзим ҳозир битказаман... 
Ҳатламчини битиргандан кейин, Дуйшэн этигини кийиб туриб, совуқдан ҳурпайган 
авзойимни кўриб мийиғида кулиб қўйди: 
– Исидингми, ҳашарчи қиз? Шинелни ёпиниб ол, ҳа балли! - деди. Бир оздан кейин: – Ҳув 
ўшанда тезак қолдириб кетган сенмидинг, Олтиной? - деб савол берди. 
– Ҳа, - дедим мен. 
Дуйшэн ўзи билан ўзи гаплашгандай: «Ўзим ҳам шундай деб ўйловдим» дегандай 
мийиғида кулиб қўйди. 
Ҳали-ҳали эсимда, ўша онда икки юзим ёниб олов бўлиб кетди: бундан чиқди, бу 
арзимаган нарсани муаллимим билган ва эсида сақлаб юрган экан-да! Ўзимни бахтиёр ҳис 
қилдим, бошим осмонга етди. 
Дуйшэн ҳам менинг хурсандлигимни сезди. 
– Садағаси кетай, шу оппоқ қизни, - деди у мени эркалатиб,– қандай доно қизки... Қани 
энди қўлимдан келса, сени катта шаҳарга юбориб ўқитсам. Улуғ мартабали одам бўлиб 
етишардинг-а! 
Шундай деди-ю, Дуйшэн шартта бурилиб ариқ бўйига борди. 
Тошлар устидан шалдираб оқиб турган кўм-кўк сув лабида икки қўли орқасида-ю, кўкрак 
кериб, тоғ устидан сузиб ўтаётган оқ булутларга чанқоқ кўзлари билан тикилиб, ўй суриб 
тургани ҳали-ҳали кўз олдимдан кетган эмас. 
Нималарни ўйлади экан ўшанда? Хаёлида мени ростдан ҳам катта шаҳарга ўқишга 
юборган бўлсамикин! Мен бўлсам Дуйшэннинг шинелига ўралиб олиб: «Оҳ, қани энди Дуйшэн 
туғишган акам бўлса-ю, бўйнига осилиб эркалаб қаттиқ-қаттиқ қучоқласам, кўзимни чирт юмиб 

---

Чингиз Айтматов. Биринчи муаллим (қисса)