Умуртқалилар зоологияси фанининг предмети, ўрганаѐтган объекти ва вазифалари

Қушларнинг экологияси 
Тарқалиши ва яшаш шароитлари. Қушларнинг географик 
тарқалиши ниҳоятда кенг. Улар ер юзининг ҳамма жойида учрайди ва 
шимолий қутбгача кириб боради. Франц-Иосиф ерларида (81
0
5` шимолий 
кенглик)8 тур қуш уя қуради. Грант Ерида (82 ва 83
0
ш.ў.қртаси) оқ 

---

яполоққуш, қутб куропаткаси, пуночка, лойхўракларнинг баъзи турлари, 
чигиртчи, гага, қора казаркалар уя қўяди. 
Жанубий қутбда антарктик экспедицияларнинг кузатишича қушлар 
Антарктиданинг ички қисмларига кириб боради. 
Қушларнинг вертикал тарқалиши ҳам жуда баланд. Янги Гвинеяда 
казуарлар денгиз сатҳидан 2000 м баландликкача кўтарилади. Балиқчи ва 
чигиртчилар Осиѐнинг тоғлик жойларида денгиз сатҳидан 4.7 км 
баландликда, қумойлар эса 7 минг метр баландликда кузатилган. Баъзи бир 
денгизларда яшайдиган қушлар (гага, пингвин) овқат тутиш учун 20 м 
чуқурликкача тушади. 
Қушларнинг кўпчилик турлари-80 % тропик зоналарда яшайди; 
шимолга ва жанубга қараб борилса қушларнинг турларини сони камайиб 
боради. Қушларнинг турларини хилма-хиллиги ўрмонларда кўп бўлса, чўл ва 
тундрада жуда кам бўлади. Масалан, Тиман тундраси (Архангел вилояти) ва 
Ўрта Осиѐ чўлларида (Қизилқум ва Қорақум) 60 турдан қушлар уя қуради. 
Ер юзида кенг тарқалганлиги туфайли қушлар ҳар хил шароитларда 
яшашга мослашган. Қушлар яшаш шароитларига қараб қуйидаги экологик 
гуруҳларга бўлинади: 
1 Бута-дарахт қушлари. Бу қушлар ҳар хил ўрмон ва бутазорларда 
яшашга мослашган. Буларнинг уялари одатда шох айрисида, баъзилариники 
дарахт ковагида, шох устида, шох учида, навдалар орасида ва бошқа 
жойларда жойлашади. Дарахтда яшашга мослашиш айниқча тўти қушларда 
ва қизилиштонларда аниқ намоѐн бўлади. Тўтилар дарахт шохларида 
кейинги оѐқ ва тумшуқлари ѐрдамида моҳирлик билан ўрмалайди. 
Қизилиштонлар дарахт устунига тирноқлари билан чирмашади, қаттиқ дум 
патларига таяниб вертикал йўналишда ҳаракат қилади. Баъзилари кўпинча 
ерда овқатланади ва овқат топиш учун дала ва қўриқларга учиб боради 
(чуғурчуқ, шақшақ, каптар ва бошқалар). Ўрмонда тарқалган қарқурлар ерга 
уя қуради.