48
boshqa tashkilotlarning ma’muriyati, soliq, moliya, huquqiy-tartibot organlari
hamda boshqa joylar)da ko‘p ishlatiladi. Rasmiy ish qog’ozlari uslubi hozirgi
o‘zbek adabiy tilining ma’muriy va yuridik ishlarda amal qiladigan bir
ko‘rininshidir. Qonunlar matni, prezident farmonlari va qarorlari, Vazirlar
Mahkamasi hujjatlari, hokimliklar qarorlari, tashkilotlar buyruq, farmoyish va
qo‘llanmalari, shartnomalar, ijozatnomalar, aktlar, har xil rasmiy hujjatlar, yuridik
xarakterdagi
og’zaki
axborotlar,
ma’lumotlar
rasmiy-idoraviy
uslubda
tayyorlanadi.
Mazkur uslubning asosiy xususiyati eng avvalo hujjatchilik xarakterida
ko‘rinadi. Ya’ni bu uslubdagi matnlar ma’lum yuridik hujjat asosida tayyorlanadi.
Masalan, oddiy ariza matnini olib ko‘raylik. Uning yo‘naltirilgan qismida ariza
bilan kimga murojaat qilayotganimiz ko‘rsatiladi:
Farg’ona tibbiyot kolleji
direktori I.A.To‘xtasinovga
Hamshiralik ishi 155-guruh o‘quvchisi Sultonovadan.
Mazkur gapdagi barcha til birliklaridan anglashiniladigan mazmun yuridik
hujjatga asoslanadi. Tashkilot “Fag’ono tibbiyot kolleji” ekanligi nizom va
tegishli vazirlikning ruxsatnomasi, “…direktori I.A.To‘xtasinov” va arizachining
mazkur “kollej o‘quvchisi” ekanligi buyruq bilan tasdiqlanadi.
Shuningdek, rasmiy uslubda fikr aniq ifoda qilinadi, bir xil qolip va tayyor
sintaktik birliklardan ham keng foydalaniladi. Masalan, deyarli barcha ariza,
bildirishnoma, tushuntirish xati va tilxatlarning dastlabki qismi o‘xhsash bo‘lishi
mumkin. Masalan,
“…ga …dan”
(ariza, tushuntirish xati, bildirishnoma va
hakozo).
Fikrni sodda, qisqa, aniq ifoda etilishi rasmiy ish qog’ozlari uslubining
asosiy talablaridir. Masalan, “
Oliy va o‘rta maxsus o‘quv yurtlariga kirish
imtihonlari topshirishga ruxsat olgan ishchi va xizmatchilarga ish haqlari
saqlanmagan holda ta’til beriladi. Oliy o‘quv yurtlariga kirish imtihonlari
topshirishga ruxsat olganlar 15 kalendar ish kuni davomida, o‘rta maxsus kasb-
hunar ta’limi muassasalariga kiruvchilarga esa 10 kalendari ish kuni davomida
ish haqlari va joylari saqlanadi. O‘quv yurti joylashgan yerga kelish va qaytib
ketish vaqti bu hisobga kirmaydi.
” (Mehnat kodeksi, 223-modda). Rasmiy ish
qog’ozlari uslubi vazifaviy uslublari doirasidagi boshqa uslublardan lug’aviy va
grammatik xususiyatlari jihatidan ham farqlanadi.
Ushbu uslub leksikasi asosan kitobiy va xolis (neytral) so‘lardan iborat
bo‘lishi bilan birga shu uslub bo‘yog’iga ega bo‘lgan
“yuqorida ko‘satilganlar”,
“quyidagi imzo chekuvchilar”, “…ga yo‘llanadi”, “bajarish maqsadida”,
“qabul qilib oluvchi”, “yetkazishingiz so‘raladi”, “…ga asosan”, “bajarishni
ta’minlash”, “vazifasini bajaruvchi”, “…ruxsat berishingizni so‘rayman”,
“…zimmasiga yuklatiladi”, “…ga hisobot berish topshiriladi”
kabi so`z va
turkum birikmalarni ham o‘z ichiga oladi.
Rasmiy ish qog’ozlari uslubi leksikasining yana bir xususiyati unda
(yuridik-diplomatik, ma’muriy va boshqalar) atamalarning mavjudligidir. Bular
quyidagilardir:
Do'stlaringiz bilan baham: