Microsoft Word ihyo ulimni eslash ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 

17

Uchinchi bob 

O’lim talvasasi va shu holatda qilinishi mahbub sanalgan ishlar xususida 

 

Biling! Bu bandai miskindan dunyoning barcha kayg‘usi-yu ko‘rkinchi, g‘amlari-yu 

musibatlari olib tashlanib, yolg‘iz o‘lim talvasasi qoldirilgan takdirda ham, mana shu 

azobning o‘zi uning butun hayotini zaqarlab, sevinchini qayg‘uga aylantirmokqa, unutish 

va g‘aflat neligini bilmasdan, fakat shu azob haqida o‘ylab o‘tishn-ga kifoyadir. Ha, o‘lim 

talvasasi uzoq va chuqur o‘ylamoqqa, ti-nimsiz hozirlik ko‘rmoqqa munosib azobdir. 

Lukmoni Hakimni o‘g‘liga qilgan nasihatini eslang: «O’g‘lim! O’limning qachon 

kelishini bilmaysan, Bas, to‘satdan senga yo‘li-qishidan oldin o‘limga hozir tur». 

Agar inson eng to‘kin va lazzatli ziyofat og‘ushida xush kayfiyat bilan o‘tirgan paytida 

nogoh bir sokchi kirib, uni besh qamchi urishini eslab qolsa, nima bo‘ladi? Endi unga bu 

o‘tirishning lazzati tatiydimi?! Yo‘k! Lazzatdan asar kolmaydn, kuvonchi qayg‘uga 

aylanadi. 

O’lim farishtasi oldida bu soqchi nima degan gap? O’lim talvasasi oldida besh qamchi 

emas, undan ko‘prog‘i ham arznmas narsa-ku! Axir har bir nafasda o‘lim farishtasi inson 

oldida hozir bo‘lishi, uni talvasaga solib qo‘yishi mumkin, U esa bundan g‘ofil. Bu borib 

turgan nodonlik va aldanishdan boshqa narsa emas. 

Anglang! O’lim talvasasidagi og‘riq azobini faqat uni totganlar biladi. Bu azob 

shiddatini totmagan odam shunchaki og‘riklarga qiyosan yoki o‘lim talvasasiga guvoq 

bo‘lgan odamlarning dalillariga suyanib, bu qakda nimadir deyishi mumkin. 

Jonsiz a’zo og‘riq sezmaydi. Og‘rikri jon bildiradi. A’zoga biron jaroxdt yetsa yoki 

kuisa, buning ta’siri ruxda namoyon bo‘ladi. Jon shu ta’sir mikdorida og‘riqni xas kiladi. 

So‘ngra og‘rik etga, qonga va boshkd kdsmlarga taqsimlanada. Albatta jonga xam 

og‘rikdan ulush yetadi. Jonga yetgan mana shu ulushni boshkd a’zolar totib ko‘rganida, 

aslo tokat qilolmas edilar. Bu juda ulkan azobdir. 

Mahbub sanalgan ishlar — qilinsa durust va chnroyli bo‘ladigan ishlar. 

Na’z (ya’ni jon chiqar) holati jonning bemisl azobi bo‘lib, keyin bu og‘riq badanning 

har bir nuqtasiga, butun a’zolariga tarqaladi. Agar badanga tikan sanchilsa, eng avval 

og‘riqni jon sezadi. Badanni kuydirgan o‘tning ta’siri bundanda ulug‘dir. Chunki olovning 

yolqini badanni to‘la qoplaydi, o‘t yetmagan bironta a’zo qolmaydi. Etning har bir 

toridagi jon rishtalari buni his qiladi.Pichoq, qilich va nayzaga o‘xshash narsalardan 

yetgan jarohat tir tekkan joydagina bo‘ladi. Shuning uchun ham, bu jarohatning og‘rig‘i 

olov yetkazgan og‘riqqa bas kelolmaydi. Jon chiqar azobi ayni jonga qilingan hujumdir. 

Jonning barcha juzlari bu og‘riqqa g‘arq bo‘ladi. Chunki jon har bir tomirdan, har bir 

asab tolasidan, har bir bo‘g‘indan, boshdan oyoqqacha bo‘lgan har bir tuku teridan 

sug‘urilib chiqadi. Bu qayg‘u, bu og‘riq haqida so‘ramang. 

Aytishadi, o‘lim kilich zarbidan, arraning tishidan, kaychiningdamidan ko‘ra 

shiddatliroq. Badanni kilich kessa, jon og‘riy-di. Agar zarba to‘g‘ridan-to‘g‘ri jonga 

bo‘lsa-chi?! Qilich zarbalari ostidagi kishining to kuvvati bor ekan, baqiradi, yolvoradi, 

yordam so‘raydi. Jon chiqar holatda esa og‘riq shiddatidan un o‘chib qoladi. Qayg‘u 

zulmati quyuklashib, qalbni to‘la egallaydi, kuv-vat butkul yakson bo‘ladk. Quvvat 

yo‘qolgach, ingrashga majol qol-maydi?!Bu holatda akl choshib loyqalanadi. Til 

og‘irlashib, a’zoi badan bo‘shashadi. Kishi ingrash, qichqirish, yordam so‘rash bilan o‘zini 

ovutmoq istaydi, lekin bunga kuvvat qayda? Agar ozgina quvvat qolgan bo‘lsa, u ham 

so‘nggi damlarda xirillashni, ko‘tari-lib tushayotgan ko‘krakka bir yetib, bir yetmasdan, 

xalqumdan kaytib ketayotgan oxirgi nafaslarni — g‘arg‘ara tovushlarini eshitishga sarf 

bo‘ladi. Rango‘zgarib, kulrang tusga kira boshlaydi. Bu damda insonning, asl fitrati-

tuproqqa do‘nayotgandek, barcha tomirlari uzilgudek tortiladi, og‘riq ichu tashiga 

---

Ihyou ulumid-din. O’limni eslash kitobi. Imom G’azzoliy