M. M. Mamadazimov A. M. Tillaboyev Sh. E. Nurmamatov

40.  Agar  Yerning  aylanish  davri  Oynikidek  bo‘lgan  yo‘ldoshi  bo‘lsa,  ungacha 
masofa qanday bo‘lar edi?  
41.  Marsning    o‘z  o‘qi  atrofida  aylanish  davriga  teng  davr  bilan 
harakatlanayotgan yo‘ldosh Mars sirtidan qanday masofada joylashgan bo‘ladi?  
42.  Mars  sirtidan  bosqa  sayyoraga  uchib  ketishi  uchun  sayyoralararo  kosmik 
kemaga qanday tezlik berilishi kerak?   
43.  Agar  Quyoshni,  uning  o‘rtacha  zichligini  o‘zgartirmagan  holda,  ikki  marta 
kattalashtirsak,  u  holda  Quyosh  sirtidagi  og‘irlik  kuchi  tezlanishi  qanday 
o‘zgaradi?  
44.  Neptunning  diametri,  hajmi  va  zichligini  hamda  sirtidagi  og‘irlik  kuchi 
tezlanishini  aniqlang.  Uning  o‘rtacha  ko‘rinma  diametri 
2
′′
,3,  massasi  17,2  Yer 
massasiga  teng,  Quyosh  parallaksi 
8
′′
80,  Neptunning    Quyoshdan  o‘rtacha 
uzoqligi 30,1 a.b. 
45.  Quyoshdan  0,7184  a.b.  masofada  joylashgan  noma’lum  jism  ayni  paytda 
Quyoshga    nisbatan  33,2  km/sek  tezlikka  ega.  Jism  chizgan  konus  kesimining 
ko‘rinishini aniqlang? Bilasizmi bu qanday jism?  
46.  Kometa  ayni  vaqtda  565,4  km/sek  tezlik  bilan  Quyosh  atrofida 
harakatlanmoqda.  Uning  radius  vektori  0,005543    a.b.  ga  teng.  Kometa 
orbitasining ekssentrisitetini aniqlang. 
47.  Quyoshdan  1  a.  b.  masofada  aylanma  tezlik  yo‘nalishiga  mos,  lekin  undan 
10 marta kichik tezlikka  ega fazoviy kometaning katta yarim o‘qi, aylanish vaqti, 
ekssentrisiteti va perigeliy masofasini aniqlang. 
48.  Yer  sirtidan    Oyga  yo‘nalishda  snaryadga    u    Yer  va  Oy    bir  xil  tortishish 
kuchiga  ega  nuqtaga  etib  borishi  uchun,  qanday  minimal 
𝑣
0
  tezlik  berilishini 
toping.  Yer  va  Oy  harakatini  hamda  havoning  qarshiligini  hisobga  olmang.  Yer 
sirtida og‘irlik kuchining tezlanishi g=9,8 m/
𝑠𝑒𝑘
2
. Oy va Yer massalarining nisbati 
m:M=1:80;  ular  orasidagi  masofa  d  =  60R,  bu  yerda  R=6000  km  –  Yer  radiusi. 
Butun  olam  tortishish    kuchidagi    f        kattalikni, har  biri  bir  birlik  massaga  teng, 
uzunlik birligi birga teng masofa uchun berilgan tenglamadan topamiz. 
49.  Kosmonavt    Valentina  Tereshkova  kosmik  kemada  170  km  balandlikda 
Berlin  ustidan  uchib  o‘tdi.  U  bir  vaqtning  o‘zida  Berlinda  2000  km  uzoqdagi 
Moskvani ko‘rishi mumkinmi?  
50.  Nega  dvigateli  o‘chirilgan  holda  uchib  borayotgan  kosmik  kema  ichidagi 
jismlar vaznsiz bo‘ladi? 

---

63 
 
51.  Yerning sun’iy yo‘ldoshidan otilgan raketa tashuvchi avval uning orqasidan 
harakatlanadi, keyin esa uni quvib o‘tadi. Nega shunday bo‘ladi? Kosmanavtlarni 
kemada  Yerga  qaytarishga  tayyorgarlik  ko‘rishda  ham  bu  narsa  sodir  bo‘ladimi? 
Bunda kema hali Oy atrofi orbitasida  joylashgan?  
52.  Tekisligi  Yer  qutblarida  yotuvchi  orbita  bo‘ylab  harakatlanayotgan  
yo‘ldoshni  qutbiy  yo‘ldosh  deb  ataladi.  Agar  uning  balandligi  250  km  bo‘lsa,  u 
holda  Yerda 
55
∘
37
′′
  kenglamada  uning  orbitasini  proektsiyasi  bir  aylanib 
chiqishda necha kilometr G‘arbga siljiydi?