Вазирлиги ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги

Адабиётлар рўйхати 
1. 
Ж.Хасанбоев, Х.Тўрақулов “Педагогика” (Ўқув қўлланма) Тошкент 2011 й. 
2. 
М.Ю.Маxкамова, А.Ў.Қурбонова “Оилада болаларни тарбиялаш технологияси” (Услубий 
қўлланма) Тошкент 2014 й 
 
ОИЛАДА СОҒЛОМ ВА БАРКАМОЛ АВЛОДНИ ТАРБИЯЛАШДА ШАХС ЖИНСИЙ 
ИДЕНТИФИКАЦИЯ ЖАРАЁНИНИНГ АҲАМИЯТИ 
 
Х. Р. Хайдарова 
Андижон машинасозлик институти 
 
Мамлакатимизда оила - юксак қадрият бўлиб, мана неча юзлаб асрлар давомида эъзозланиб 
келмоқда. Зеро, ушбу маскан инсон ўз бахти ва саодати, орзу-xаваслари, мақсадларини муштарака 
қилган, ўзини инсон сифатида идрок этиб ҳаётнашидасини сурадиган муқаддас макондир. Оиланинг 
жамият маънавиятининг покланишдаги аҳамияти ҳам буюк бўлиб, у асосий тарбия ўчоқларидан 
эканлиги барчамизга аёндир. Зеро, давлатимиз раxбари И.А.Каримов ёзганларидек, “... оила соғлом 
экан жамият мустаxкам, жамият мустаxкам экан – мамлакат барқарордир”
7
.
Оила - жамиятнинг ажралмас бўлаги. Бирор халқ, миллат ёки жамият йўқки, у ўзининг 
ривожланиш тарихида ва тараққиёт истиқболини белгилашда оила ва унинг атрофидаги 
муаммоларни, қадриятларни инобатга олмаган бўлса. Ҳар қандай истиқбол оиланинг манфаатларидан 
айро тасаввур қилинмайди. Зеро, ҳар бир инсон учун оила - бу умрнинг бошланиши, барча 
нарсаларнинг муқаддимасидир. Қолаверса, ҳар бир инсон ўз бахти ва саодатини энг аввало оиласи 
билан боғлайди, яъни, ўз уйи, оиласида бахтли бўлган инсон ўзини тўлақонли бахтиёр xис этади.
Оила шахс шаклланишини таъминловчи асосий омил ҳамда ижтимоий психологик муҳит 
сифатида жинсий идентификация жараёнида муҳим рол ўйнайди. Айнан шунинг учун оиладаги 
шахслараро, авлодлараро муносабатлар, шу жумладан оиланинг таркиби, ундаги мураккаб ролли 
муносабатлар жинсий идентификация жараёнига таъсир кўрсатади. Оилада жинсий идентификация 
жараёни, жинсий установкалар, роллар дифференциацияси кўп бўғинли ва нуклеар оилаларда қандай 
кечиши кўплаб тадқиқотларда ўрганилган ва таҳлил қилинган. Шахс жинсий идентификацияси 
жараёни ижтимоий характерга эга бўлиб, шахснинг жинсий ўзлигини англаши инсон табиатидаги 
биологик ва ижтимоий омилларнинг мураккаб тарздаги уйғунлашуви мисолида тушунилади. Шахс 
жинсий улғайиши давомида ўғил/эркак ва қиз/аёлга хос ролларни ўзлаштириб боради ва бу 
ролларнинг моxиятини англайди. Шахснинг жинсий идентификация жараёнини ўрганиш, нафақат 
инсон фаолиятининг турли томонларини тадқиқ этиш, балки, унинг турли ҳаёт босқичларни ҳам 
ўрганиш талабини қўяди. Бизнинг тадқиқотимиз натижаларига кўра, кўп бўғинли оилада яшовчи 
респондентлар оилавий роллар дифференциациясини жамиятдаги анъанавий жинсий роллар 
тақсимотига асосланган холда белгилашлари аниқланган. Оилада вазифаларни бажаришда эр-
хотиннинг ҳамкорлиги нуклеар оилада кўпроқ эканлиги айрим холларда xатто анъанавий жинсий 
роллар намунасидан четланиш ҳам кузатилиши қайд этилган. Оиладаги вазифаларни самарали 
7
Ислом Каримов. Юксак маънавият – енгилмас куч. –Т: “Маънавият”, 2008.-58-бет. 
61

---

бажаришда йигит-қизлар учун зарур бўлган хислатларни ўрганиш мақсадида тузилган “Ота - оналар 
жинсий установкаларини ўрганишга оид сўровнома” натижалари 1-жадвалда келтирилган.
1-жадвал