Вазирлиги ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги

Адабиётлар 
58

---

1. 
«Соғлом бола йили» давлат дастури тўғрисида Ўзбекистон Республикаси Президентининг 
2014 йил 19 февральдаги ПҚ-2133-сон Қарори. Ўзбекистон Республикаси қонун xужжатлари 
тўплами, 2014 й., 9-сон, 87-модда. 
2. 
Ш.Шаумаров, М.Салихов. Наследственные факторы проявления таланта одаренных детей в 
спорте. “Мустақиллик йилларида спортнинг ривожланиш тарихи” Республика илмий-назарий 
анжумани материаллари. Нукус 2013 йил, 265-267 б.
 
БАРКАМОЛ АВЛОДНИ ТАРБИЯЛАШ МУАММОСИ 
 
М.Ю.Маxкамова 
Тошкент архитектура қурилиш институти 
 
Баркамол шахсни шакллантириш муаммосининг ижтимоий зарурият сифатида эътироф 
этилиётганлигини ҳисобга олганда, тарбия жараёнини ташкил этишга нисбатан янгича ёндашувни 
қарор топтириш, мазкур жараённи технологиялаштиришга эришиш муҳим педагогик вазифалардан 
биридир. “Педагогик технология”тушунчаси ўз моxиятига кўра педагогик фаолиятнинг энг муҳим 
икки жиҳати, яъни, таълим ҳамда тарбия жараёнининг технологиялаштирилишини ифода этиши 
зарур. Бироқ сўнгги йилларда янги педагогик технологиялар мавзусида яратилган манбаларнинг 
деярли 
барчасида 
таълим 
жараёнини 
технологиялаштириш 
асосий 
объекти 
тарзида 
ифодаланганлигининг гувоxи бўлдик. Xолбуки, аниқ мақсадга ва ижтимоий ғояга асосланган ҳамда 
ўқувчиларда маънавий ахлоқий сифатларни шакллантиришга йўналтирилган педагогик фаолиятни 
ташкил этишда ушбу жараёнга технологик ёндашувни талаб қилади.
Тарбия жараёни узоқ давом этади ҳамда унинг самарасини қисқа муддат орлиғида аниқлаш 
имкони йўқ. Шу боис ушбу жараённи технологиялаштиришга нисбатан ижодий ва масъулиятли 
ёндашиш муҳим аҳамиятга эга. 
Тарбия жараёнини лойиҳалаштириш учун эса: биринчидан, тарбиявий тадбир мавзусига доир, 
материалларни йиғиш: иккинчидан, тарбиявий тадбирнинг мақсади ва вазифаларини белгилаш: 
учинчидан, тарбиявий тадбирнинг мазмунини ишлаб чиқиш; тўртинчидан, тарбиявий тадбирнинг 
шакли, методлари ва воситаларини танлаш: бешинчидан, тарбиявий тадбирни ташкил этиш ва 
ўтказиш вақтини белгилаш: олтинчидан- тарбиявий тадбир сценарийсини ишлаб чиқиш: еттинчидан, 
ўқувчилар фаолиятини назорат қилиш, шунингдек, уларнинг фаоллик даражаларини норасмий 
баҳолаш: саккизинчидан лойиҳани амалий фаолиятда қўллаш: тўққизинчидан, тарбиявий тадбирни 
амалий жиҳатдан ташкил этиш жараёни: ўнинчидан, тарбиявий тадбирнинг ўтказилиш xолатини 
муxокама қилиш ва якуний хулосалар чиқариш талаб этилади.
Фикримизча, Олий ўқув юртларида таxсил олаётган бўлажак ўқитувчилар билан олиб бориладиган 
тарбиявий тадбирларга технологик ёндашув муҳим аҳамиятга эга. Зеро, бугунги талаба, эртанги 
ўқитувчи ёхуд тарбия жараёнининг ташкилотчиси ҳамдир. Бўлажак ўқитувчилар олий ўқув юртида 
ўқиш жараёнида тарбия жараёнига технологик ёндашув малака кўникмаларига эга бўлиб бориши 
келажакда уларнинг педагогик фаолиятини тўғри ва муваффақиятли ташкил этишнинг муҳим 
гаровидир. Шу жиҳатдан олиб қараганда,бугун талабалар билан олиб бориладиган тарбиявий 
тадбирларни технологик ёндашув асосида ташкил этиш, нафақат ушбу тадбирларнинг муфаққиятли 
ўтишини таъминлайди,балки уларда бир қатор маънавий-ахлоқий сифатларнинг шаклланиши учун 
ҳам қулай шароит ҳосил қилади. 
Тарбиявий тадбирларга нисбатан технологик ёндашув қуйидаги xолатларнинг намоён бўлиши 
билан характерланади: мавзу ҳамда ғоясини талаба томонидан билдирган шахсни ташаббуслар ҳамда
уларнинг хоxиш-истаклари асосида белгилаш: тарбиявий тадбир сценарийсини ишлаб чиқишда 
ўқувчиларнинг мустақил фаолият юритишлари учун зарур шарт-шароитларни яратиш: тарбиявий 
тадбир мазмунида ўз ифодасини топган ролларнинг мажбурий тарзда эмас, балки уларнинг лаёқати, 
қобилияти, шунингдек, қизиқишларини инобатга олган xолда тақсимланишига эришиш: тарбиявий 
тадбирнинг ташкил этилиши ва ўтказилиши жараёнида ўқитувчи ва ўқувчи ўртасида дўстона 
муносабатни таъминлаш ҳамда зарур xолларда маслаxат бериш сифатида акс этишига эришиш: 
тарбиявий тадбир мақсадининг натижаланганлигини гуруx талабаларининг фаол иштирокига таянган 
xолда муxокама қилиш. Муxокама жараёнида йўл қўйилган хато ва камчиликларнинг талабаларнинг 
ўзлари томонидан аниқланиб, кейинги тадбирни ўтказиш жараёнида мазкур камчиликларнинг 
такрорланмаслиги учун маълум чора тадбирларнинг ўтказилишига нисбатан ички эxтиёж, қизиқиш 
ва рағбатни вужудга келтиради: иккинчидан,талабаларнинг тарбиявий тадбирларни мустақил ташкил 
эта олиш борасида муайян тажрибаларга эга бўлишларини таъминлайди: учинчидан, тарбиявий 
59

---

тадбир ғоясининг талабаларнинг ички эxтиёжларига мос келиши, уларда бир қатор маънавий –
ахлоқий сифат ва фазилатларнинг шаклланишида муҳим омил бўлиб хизмат қилади. Тарбия 
технологиясини ўрганиш бугунги кунда энг долзарб масаладир. Бизнинг халқимизнинг буюк 
қадриятларидан бири азал тарихдан маънавиятни, тарбиянинг улуғланиш, уни ижтимоий ҳаётнинг 
мезони сифатида қабул қилингани. 
Шунинг учун бугунги кунда жамият тараққиётининг xал қилувчи омили, устувор масалаларидан 
бири маънавият, тарбия деб қабул қилинган. Оммабоп тарбия технологиясининг яратилиши миллий 
тарбия, миллий онг ва умуминсоний фазилатларни шакллантиришда муҳим омил бўлади. Ҳар 
томонлама ривожланган шахсни шакллантиришга комплекс ёндашиш тарбия технологиясининг 
индивидуал маxоратдан афзаллиги ҳам ана шунда. Тарбия-аниқ мақсадга қаратилган шахсни 
маънавий ва жисмоний камол топтириш жараёнидир. 
Алишер Навоий “Тарбия улуғ иш, одоб уруғини эккан одамнинг ҳосили жавоxир бўлади”, деган 
эди. Тарбияга илмий ёндашиш, технологик ёндашиш вақти келди. Технологик ёндашиш- малакавий 
ёндашишдир. 
Зеро, тарбиянинг вазифаси, мазмун кўлами кун сайин ошиб бормоқда. Педагогик технологиягина
бу жараён моделини яратиш, серқирра жараённи аниқ тизимини ишлаб чиқиш ва самарадорлигини 
таъминлаши мумкин. 
Тарбия технологияси – қўйилган вазифани бажаришга қаратилган илмий тизим. Бу xолат таълим 
технологиясидаги сингари қуйидаги шаклда ўз ифодасини топади.