Вазирлиги ўзбекистон республикаси қишлоқ ва сув хўжалиги

Текширишларнинг мақсади ва вазифалари. Мазкур тадқиқот ишимизнинг асосий мақсади, кам 
қийматли дағал озиқаларга (сомонга) ишқорлар билан ишлов беришни сомоннинг кимёвий 
325

---

таркибини, туйимлилик қийматини ўзгаришига ва xайвонлар томонидан истеъмол қилинишига 
таъсирини ўрганишдан иборат бўлди. 
Олдимизга қўйилган мақсадга эришиш учун қуйидаги аниқ вазифалар қўйилди: 
1. Ишқор билан ишлов берилганда сомоннинг кимёвий таркибини ва туйимлилик қийматини
ўзгаришини аниқлаш;
2. Дағал озиқаларга кимёвий ишлов беришнинг эчкилар томонидан истеъмол қилинишига
таъсирини аниқлаш вазифалари қўйилди. 
Тадқиқот ишларининг материали ва услублари. Тадқиқот ишларимизни материали бўлиб 
Тайлоқ туманига қарашли собиқ «Шерматилло» фермер xўжалигида ўрчитилаётган 1,5 ёшли ўрғочи 
тусоқлар xизмат қилди. Тажрибаларнинг биринчи босқичида эчкилар натурал xолдаги сомон билан 
боқилган бўлса – назорат гуруxи ва иккинчи босқичида ишқор билан (аммиакли сув) ишлов берилган 
сомон билан озиқлантирилди. Олинган маълумотлар бир – бири солиштирилиб, интерпретация
қилинди. Тадқиқотнинг предмети бўлиб озиқалар, рационнинг ейилмасдан қолган қолдиқлари ва 
xайвонлардан ажралган экскрементлардан олинган намуналар хизмат қилди. 
Xайвонларни озиқлантириш учун рационни асосий қисмини ташкил қилувчи сомон ва иккинчи 
назорат гуруxидаги (III-гуруx) сомон ҳамда янтоқ билан аралашмасининг ҳар 100 кг озиқа ҳисобига, 
ўртача 12 литрдан аммиакли сув билан ишлов берилди.
Тажрибаларни ташкил қилишда гуруxлар - даврлар усулидан (А. И. Овсянников, 1978) 
фойдаланилган бўлса, озиқалар ва уларнинг қолдиқлари, тезак ва моддалар алмашинувининг кимёвий 
таркиби умум қабул қилинган усул бўйича (П.И.Викторов ва В.К.Менькин, 2001) аниқланди. 
Тажриба xайвонларига илмий – ишлаб чиқариш ва физиологик тажрибалар давомида дағал 
озиқалар тажриба чизмаси бўйича озиқлантирилди. Xайвонларни озиқлантириш индивидуал xолда
амалга оширилди ва тажрибаларни бажариш давомида қўлланилган усулларга қаътий риоя қилинди. 
Таҳлиллардан олинган рақамли маълумотлар Е. К. Меркурьева бўйича статистик жихатдан қайта 
ишланди