Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti



Download 2,63 Mb.
Pdf ko'rish
bet279/290
Sana03.01.2022
Hajmi2,63 Mb.
#280020
1   ...   275   276   277   278   279   280   281   282   ...   290
Bog'liq
Milliy ma naviyat bosqichlari (M.Imomnazarov)

ma’naviyatidir.  Imom  G’azzoliy  hazratlari  “Kimyoyi  saodat”da  aytadilar: 
“Bilginki,  (Haq  taolo)  odamni  o’ynamoq  va  kulmoq,  emoq  va  ichmoq  uchun 
yaratmabdir.  Balki  Odamning  yaralishida  ulug’  hikmatlar  bordurki,  hazrati  Haq 
subhonahu  va taolo o’zini tanitmoq  uchun yaratibdur. Va  ma’rifat  yo’lining  ulug’ 
xatarlari  bordur.”
160
    Darhaqiqat,  Qur’oni  karimning  “Tin”  surasida  “Biz  insonni 
eng yaxshi suvratda yaratdik”
161
, deyilgan. (Oyatdagi “ahsani taqvim” iborasi “eng 
yaxshi  asos”  ma’nosini  ham  bildirishi  mumkin.)  Odamning  yaralishida  ulug’ 
hikmatlar 
borligi 
Alloh 
kitobida 
shunday 
izohlangan: 
“Eslang, 
(ey, 
Muhammad!)Rabbingiz farishtalarga: “Men Erda xalifa (Odam) yaratmoqchiman”, 
- deganida, (ular) aytdilar: “Unda (Erda) buzg’unchilik qiladigan, (nohaq ravishda) 
qonlar to’kadigan kimsani  yaratmoqchimisan?  Holbuki, biz Sening  hamding bilan 
tasbehlar  aytamiz  va  Seni  muqaddas  deb  bilamiz.”  (Alloh)  aytdi:  “Albatta,  Men 
sizlar  bilmagan  narsalarni  bilurman”.  So’ng  Alloh  farishtalarga  insonga  sajda 
                                         
158
 Bu  gap har bir millatga mansub  100% aholi bir e’tiqod tizimida bo’lishi kerak,  degani emas, balki shu xalqning 
aksariyatiga  aloqador  bo’lgan  milliy  ma’naviyat  tizimi  asosida  qaysi  e’tiqod  joy  olgan,  degan  ma’noni  bildiradi.  Masalan,  rus 
millatiga mansub ancha-muncha musulmonlar bor, ammo rus milliy ma’naviyatini pravoslav e’tiqodisiz tasavvur qilib bo’lmaydi, 
yoki  materialistik  e’tiqodda  bo’lgan  yahudiy  millatiga  mansub  ko’plab  mashhur  shaxslarni  bilamiz,  ammo    bu  millatning 
aksariyat vakillari bugungi kunda o’z ma’naviyatlarini “Tavrot” va “Talmud”siz tasavvur qilishlari qiyin.  
159
 Moris Bukay. Bibliya, Koran i nauka. M. 1999. 
160
  Muhammad  Iso  tarjimasida  (Toshkent,2005)  ba’zi  erkin  talqinlarga  yo’l  qo’yilgan,  Sankt-Peterburgda  2007  yilda 
nashr  etilgan  “Osnovы  duxovnosti”  kitobida  ruscha  tarjima  aniqroq  va  ixchamroq  berilgan,  ammo  biz  mavjud  o’zbekcha 
tarjimadan chekinishni lozim topmadik. (Ruscha tarjima: “Znay, chto chelovek sozdan ne dlya pustogo vremyapreprovojdeniya i 
razvlecheniy, vedь delo ego – velikoe, i risk pered nim – bolьshoy.”) 
161
 Shayx Muhammad Sodiq Muhammad Yusuf. Tafsiri hilol. Oltinchi juz. T., 2008.S.502.  
www.ziyouz.com kutubxonasi


 
225 
qilishni  buyurdi
162
.  Shunday  qilib,  Alloh  insonni  Er  yuzida  xalifa  qilib  yaratdi. 
Butun moddiy olamni uning tasarrufiga qo’ydi. Alloh barcha insonlarni Er yuzida 
xalifa  qilib  yaratilganini  o’z  kitobida  bir  necha  o’rinda  ta’kidlagan.  Masalan, 
An’om  surasi  165-oyatda  bu  haqda  shunday  deyiladi:  “U  sizlarni  Er  (yuzi)ning 
xalifalari  qilib  qo’ygan  va  ato  etgan  (ne’mat)larida  sizlarni  sinash  uchun 
ba’zilaringizni  ba’zilaringizdan  (yuqori)  darajalarga  ko’targan  zotdir”
163
.  Yana 
Luqmon  surasi  20-oyatida  aytiladi:  (Ey,  insonlar!)  Alloh  osmonlar  va  Erdagi 
barcha narsalarni sizlarga bo’yin sundirib qo’yganini va sizlarga barcha zohiriy va 
botiniy 
(moddiy 
va 
ma’naviy) 
ne’matlarini 
komil 
qilib 
berganini 
ko’rmadingizmi?”
164
  Xo’sh,  insonga  shunday  ulug’  in’om  va  imkonlar  berilgan 
ekan, aslida uning bu dunyodagi vazifasi nima? Bu savolga ham  Qur’oni karimda 
aniq  javob  bor.  “Vaz-zoriyot”  deb  boshlanuvchi  suraning  56-oyatida  aytiladi: 
“Men  jinlar  va  insonlarni  faqat  o’zimga  ibodat  qilishlari  uchungina  yaratdim.”
165
 
Odatda ko’pchilik “ibodat” so’zini eshitganda namoz, ro’za, haj kabilarni tasavvur 
qiladi.  Asli  yuqoridagi  oyatda  keltirilgan  “ibodat”  tushunchasi  Alloh  irodasiga 
to’liq  bo’yinsunish  ma’nosini  bildiradi.  Bahouddin  Naqshband  hazratlari 
Payg’ambarimizdan shunday  hadis rivoyat qiladilar:   “Al-ibodatu asharatu ajzoin, 
tis’atun  minho  talab-ul-haloli  va  juz’un  vohidun  minho  soir-ul-ibodoti",  ya’ni 
"ibodat  o’n  qismdur,  uning  o’ndan  to’qqizi  halol  rizq  topish  harakatida,  (qolgan 
o’ndan)  bir  qismi  esa  boshqa  ibodatlardadir".
166
  Demak,  yuqoridagi  oyat 
mazmunini  Payg’ambarimiz(sav)  tafsirlariga  muvofiq  idrok  etilsa,  halol  rizq 
yo’lida  urinish  Allohga  qulchilikning,  Haq  yo’lidagi  ibodatning  asosiy  qismini 
tashkil  etar  ekan.  Qadim  tafsirchi  ulamolarimiz  uchun  “halol  rizq”  tushunchasi 
murakkab  bo’lmagan,  bunda  o’zga  insonlar  haqqiga  xiyonat  qilmaslik,  o’z  kasbi, 
mehnati bilan non topib, oila boqish asosiy masala bo’lib, ba’zi xarom ishlar nima 
ekanligi Qur’oni karim va Hadisi shariflarda ochiq-oydin ko’rsatib berilgan. Lekin 
XX asr oxiri -  XXI asr boshlariga kelib ijtimoiy hayot ancha murakkablashib ketdi 
va bunday sharoitda ko’p narsani aniqlashtirib olish ehtiyoji paydo bo’lmoqda.    
Ziyoli  toifasining  jamiyatdagi  vazifasi  nima?  Ziyoli  agar  vrach  yoki 
agronom  yoki  injener  bo’lsa,  masala  –  ravshan,  vrach  bemorni  davolashi  kerak, 
agronom  dalada,  injener  zavod-fabrikada  ishchi  va  dehqonga  ularning  kasbi-kori 
bo’yicha  to’g’ri  yo’lni  ko’rsatishlari,  ilm-fanga  tayanib  jo’yali  maslahatlar 
berishlari    kerak.  Men  aniq  fanlar,  tabiiy  va  texnik  ilm  sohalariga  aralasha 
olmayman,  bilimim  etmaydi,  bundan  tashqari  bu  soha  vakillarining  jamiyatdagi 
o’rni,  vazifalari  birmuncha  aniq.  Yosh  avlod  tarbiyasi  nuqtai  nazaridan  bugungi 
eng  og’riqli  masala  “ijtimoiy-gumanitar  fanlar”  atalmish  soha  vakillarining  millat 
oldidagi mas’uliyati va bunga ularning munosabati masalasidir.  
Albatta, “ijtimoiy-gumanitar  fanlar” deyilmish sohaning qamrovi  juda keng 
va   uning turli  yo’nalishlari o’z  mavzu doirasiga ega. Masalan, adabiyotchi  milliy 
yoki  jahon  adabiyoti  tarixi  va  nazariyasining  muayyan  qirralarini  o’rganadi, 
tarixchi  jahon  yoki  Vatan  tarixini  o’rganadi  va  h.k.  Qisqasi,  sof  kasbiy  nuqtai 
                                         
162
 Qur’oni karim ma’nolarining tarjima va tafsiri. T., 2007.S 6. 
163
 O’sha kitob, s. 150. 
164
 O’sha kitob, s. 413. 
165
 O’sha kitob, s.523. 
166
  Muhammad Boqir. Bahouddin Balogardon (Maqomoti Xoja Bahouddin Naqshband). T.-«Yozuvchi»-1993, s. 55. 
www.ziyouz.com kutubxonasi


 
226 
nazardan  olganda,    har  kimning  o’z  mavzu  doirasi  aniq.  ushbu  fanlarning  yosh 
avlod tarbiyasidagi  o’rni  masalasi qiziqtirmoqda.  Ochiq tan olish  kerak, bu  soha 
vakillarining  sobiq  sho’rolar  zamonidagi  asosiy  tarbiyaviy  vazifasi  turli  yo’llar 
bilan  hukmron  mafkura  g’oyalarini  “sovet  kishilari”  ongiga  singdirish  bo’lgan.  U 
davrda  marksizm-leninizm  falsafasi  bashariyat  tarixidagi  eng  to’g’ri  dunyoqarash 
hisoblangan  va  bu  haqda  hechqanday  bahsli  fikr  bildirishga  yo’l  qo’yilmagan. 
Barcha  “ijtimoiy-gumanitar fanlar” ushbu g’oyaga bo’ysundirilgan va bu sohadagi 
barcha  ma’lumotlar  faqat  shu  “umummetodologik  asos”dan  kelib  chiqib,  talqin 
etilgan. Bugun biz bunday totalitar mafkurani rad qilmoqdamiz. 
 “Ijtimoiy-gumanitar fanlar”ning bugungi  “umummetodologik asosi” nima? 
Agar  bugun  eski  talqinlardan  voz  kechadigan  bo’lsak,  o’rniga  nimani    qo’yamiz? 
Prezidentimiz  milliy  g’oya  va  milliy  ma’naviyat  haqida  tinmay  jon 
kuydirayotganining ham boisi shunda. Milliy g’oyaning asosiy mazmuni millat va 
Vatan  manfaatlari  bilan  bog’lanadi,  bu  tushunarli.  Milliy  g’oyaning  siyosiy  va 
iqtisodiy  asos  tamoyillari  davlatimiz  rahbari  asarlarida  aniq-ravshan  ko’rsatib 
berilgan.  Avvalo,  umumjahon  miqyosida    ma’naviyat  masalasi  borgan  sari 
dolzarblik  kasb  etib  bormoqda.  Ayniqsa,  tarbiya  sohasida  ma’naviyatning 
etakchilik  o’rni  shubhasizdir.  Qolaversa,  ajdodlarimiz  merosida  eng  teran  va 
mufassal ishlab chiqilgan soha ham shaxs va millat ma’naviyatiga oiddir.  
 Ma’naviyat  asli  har  bir  insonning  Borliq 

Download 2,63 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   275   276   277   278   279   280   281   282   ...   290




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2025
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish