21
таранг қотиб қолиши) ва умумий тоник титрашлар, ихтиёрсиз сийиш, дефекация
кабилар пайдо бўлади. Тана ҳарорати пасая бошлайди.
Клиник ўлим – ҳаётнинг асосий ташқи аломатларини – юрак уриш, нафас ва эс-
хуш йўқолиш ҳолати билан ифодаланади. Организмнинг тўқималарида паст даражада
моддалар алмашинув жараёни кечади, аммо у марказий нерв системаси томонидан
бажарилмайди. Нормотермия (36
0
–37
0
)
да клиник ўлим 5 минутгача давом этса,
гипотермияда бу ходиса 40-50 минут, ҳатто 2 соатгача давом этади. Агар
реанимацион ёрдам ва интенсив даволаш усуллари қўлланилмаса бу давр тугагандан
сўнг моддалар алмашинувида қайта тикланмайдиган ўзгаришлар юзага келади ва
клиник ўлим биологик ўлимга айланади. Шундай қилиб ўлиш жараёни яхлит бир
бутун организмни емирилиши, парчаланишидан иборат. Ҳар бир орган
системаларининг функцияларини тўхташи ва сўна бориши уларнинг филогенетик
ёшига тескари равишда содир бўлади. Филогенетик жихатдан энг “ёш” системалар
(
масалан, марказий нерв системаси ва ҳ.к.) энг аввал фаолиятдан тўхтайди, энг
“
қадимги” ва соддароқ системалар эса кейинроқ тўхтайди.
Организмни
тирилтириш
.
Терминал ҳолатдаги беморларга самарали ёрдам кўрсатиш учун организмни
тирилтиришнинг қуйидаги патофизиологик асосларига амал қилиш лозим:
1.
Тирилтириш – зарурият юзага келганда энг зудлик билан бошланиши лозим.
2.
Тирилтириш тадбирларини амалга оширилганда ўлишнинг ҳар хил
турларининг этиология ва патогенезининг хусусиятлари эътиборга олиниши лозим.
Шуни эсда тутиш лозимки, асфиксиядан юзага келадиган ўлим, қон йўқотишдан ёки
электр жарохатланишидан юзага келадиган ўлимдан фарқланади.
3.
Тирилтиришнинг мақсадга мувофиқ усулларининг асосини гипоксияга қарши
кураш, яъни терминал ҳолатнинг патогенезининг асосий бўғинини йўқотишга
қаратилган тадбирлар ташкил қилиши керак.
4.
Ҳар бир алохида касалдаги теминал ҳолатнинг хусусиятлари (инсонни, ёши,
жинси, касаллангунгача бўлган соғлиғининг аҳволи) ни эътиборга олиб,
тирилтиришнинг комплекс усулларни қўлламоқ зарур.
5.
Сунъий қон айланиш воситали массаж қилиш, “оғизни оғизга” ёки “оғизни
бурунга” тўғирлаб сунъий нафас олдиришни яратиш, ҳамда тананинг ҳароратини
пасайтириш (сунъий гипотермия) йўлари билан клиник ўлим муддатини узайтиришга
ҳаракат қилиш лозим.
Организмни тирилтиришнинг қуидаги патофизиологик усуллари мавжуд:
1.
Юрак фаолиятини қайтадан тиклаш учун артериал томирларга суюқликни
жунатиш лозим. Бу усул коранар томирлар орқали юрак мушакларининг қон билан
таъминланишини тезлик билан яхшиланишга олиб келади.
2.
Юрак орқали унинг фойдали қўзғалиш вақтининг давомийлигига яқин, яъни
қисқа муддатли – 0,01 секунд ичида юқори кучланишли (3000 В) электр разрядини
дефибрилятор ёрдамида ўтказиш.
3.
Ҳар хил аппаратлардан фойдаланиб, ўз вақтида сунъй нафас олиш усулини
қўлланиши керак. Ҳар бир нафас олганда катта ёшлиларни ўпкасига 1000 – 1500 мл,
янги туғилган чақалоқлар ўпкасга эса 95–105 мл ҳаво кириши зарур.
4.
Қоннинг бузилган гомеостази (ацидозни бартараф қилиш) ни
нормаллаштириш зарур.
Do'stlaringiz bilan baham: